Morele ambitie voor bedrijven

De grootste verspilling is die van talent, zo schrijft Rutger Bregman in zijn nieuwe boek Morele Ambitie (De Correspondent). Daarin klaagt hij aan dat er nu veel ondernemend en creatief potentieel verloren gaat aan bedrijven die niet altijd het beste voor hebben met de wereld. Zoals de tabaksindustrie of adviseurs die belastingen helpen te ontwijken. Wat als de vele ambitieuze young potentials hun vaardigheden ten dienste zouden stellen van wat de wereld nodig heeft? Zoals oplossingen voor klimaatopwarming, een vaccin ontwikkelen tegen kanker of het voorkomen van een nieuwe pandemie.

Bregman heeft zeker een punt. De grote uitdagingen waar we vandaag voor staan, vergen vele helpende handen en hersenen. Dat die schaars zijn, weten werkgevers vandaag maar al te goed. Bovendien blijkt ongeveer een vijfde tot een kwart van de werkende bevolking zijn werk niet zinvol te vinden. Er is dus een groot potentieel om talent zinvoller in te zetten voor mens en samenleving. Waar zijn internationale bestseller De Meeste Mensen Deugen een hoopvol mensbeeld schetste, is Morele Ambitie kritischer voor de mensheid. Dat we het goed voor hebben, betekent nog niet dat we ook het goede doen. Plus-est-en-vous, vindt Bregman.

Bedenkingen

Die boodschap roept ook weerstand op. Over het moraliserende vingertje. Over het elitaire karakter van morele ambitie terwijl voor veel mensen de rekeningen kunnen betalen al een maandelijkse ambitie is. Of over het belang van de spontane kleine goedheid die vele mensen verrichten zonder dat dit meteen aan efficiëntie-eisen moet voldoen. Valabele bedenkingen, al richt Bregman zich in de eerste plaats tot wie een verschil kan en wil maken. Zijn boek is een moreel appel aan wie de keuze heeft.

Maar is het ook nodig om massaal van werk te veranderen om zinvoller te werken? Onderzoek leert dat de zinvolheid van een job in veel meer schuilt dan het hebben van een grote maatschappelijke impact. Zelfontplooiing, relationele verbondenheid met collega’s of het gevoel gewaardeerd te worden voor wat men doet, dragen evenzeer bij aan het gevoel van professionele zingeving. Toegegeven, dat is een veel individuelere kijk op zingeving. Een die Bregman net op de korrel neemt. Het gaat dan te veel over ‘wat is zinvol voor mij?’. Morele ambitie nodigt uit om te kijken naar wat zinvol is voor de wereld. Toch is het allicht dit verschil dat verklaart waarom zoveel mensen hun job wél zinvol vinden, ook als ze er de wereld niet mee redden. Dat veel mensen hun werk nu al zinvol vinden, is iets wat Bregman wat over het hoofd lijkt te zien.

Keuze

Bovendien zullen er altijd ondernemingen (nodig) zijn die inspelen op minder moreel ambitieuze behoeften. Oliebollen op de kermis. Koffies voor de haastige pendelaar. Sloten, klinken en scharnieren maken voor je woning. Krediet verschaffen om deze aan te kopen. Honden trimmen, ramen lappen en rekken vullen. Zijn deze jobs en ondernemingen veroordeeld tot permanente zinloosheid en morele apathie?

Ook reguliere bedrijven kunnen moreel een verschil maken in de manier waarop ze hun diensten en doelen realiseren.

Allerminst. Ook reguliere bedrijven kunnen moreel een verschil maken in de manier waarop ze hun diensten en doelen realiseren. Marketingbedrijven hebben een keuze in de producten die ze helpen aanprijzen. Banken in de projecten die ze financieren en in de beleggingen die ze al dan niet aanbieden. En elke organisatie met personeel heeft een keuze om hun mensen te helpen ontplooien in hun werk, dan wel om ze louter als economische grondstof te beschouwen.

Dit zijn geen ambitieuze keuzes die kanker zullen genezen. Maar het zijn óók morele keuzes die een verschil maken voor vele belanghebbenden. Wanneer elke onderneming ethiek vooropzet in de kleine zaken, kan dat ook een groot verschil maken. Ook bedrijven kunnen morele ambitie tonen, in het grote en het kleine.

Rutger Bregman op 16 mei te gast bij ETION

Rutger Bregman komt op donderdag 16 mei met zijn nieuwe boek 'Morele Ambitie' naar de Verbeke Foundation in Kemzeke.  Meer info en inschrijven.