COVID-19: Tijd voor hoop
Zes maanden. Zo lang leven we in Europa al met de coronapandemie. Zelfs toen in maart de ernst van de pandemie duidelijk werd, hadden weinigen voorspeld dat we een half jaar later nog steeds besmettingen zouden tellen, afstand zouden houden en mondmaskers zouden dragen. De crisis is nog niet voorbij, maar we varen minder blind dan in het voorjaar. Tijd voor een tussentijdse terugblik aan de start van een nieuw werk- en schooljaar.
COVID-19 liet ons kennismaken met zowel onze kwetsbaarheid als wendbaarheid. Het vorige decennium was allesbehalve zorgeloos met een financiële crisis, klimaatopwarming en terreuraanslagen. Maar de laatste jaren stonden verschillende economische indicatoren wel op groen. Er was terug voorzichtige groei, de werkgelegenheid trok aan en de beurzen piekten tot recordhoogtes in februari 2020. Niets wees erop dat we aan de vooravond van de grootste naoorlogse crisis stonden. Begin dit jaar werd in het Global Risk Report van het World Economic Forum het risico op besmettelijke ziekten zelfs laag ingeschat.
De rest is geschiedenis. COVID-19 drukt ons met de neus op de feiten dat we kwetsbaar blijven. Dat we niet alles kunnen voorzien. Dat we, ondanks onze controledrang en het technologisch vernuft waarmee we onze leefwereld naar onze hand proberen te zetten, nooit immuun zijn voor het onverwachte. Ook niet wanneer we ook deze pandemie zullen bedwingen met een vaccin of behandeling. Een virus ontsproten uit een afgelegen Chinese dierenmarkt doorprikt de illusie van de homo deus die de Israëlische historicus Y.N. Harari in zijn gelijknamige boek voorspelde. Namelijk de mens die zijn lot volledig in handen heeft met behulp van data- en biotechnologie. De realiteit is een stuk weerbarstiger.
Tegelijk leren de afgelopen zes maanden ook iets over onze veerkracht. Voor de vierde maand op rij blijft de conjunctuurbarometer aantrekken. Het vertrouwen bij ondernemers herstelt voorzichtig, in juni stond het aantal vacatures opnieuw op het peil van vorig jaar, het aantal niet-werkzoekenden neemt terug af. En al is het huidige beursherstel door de massale overheidssteun een weinig betrouwbare indicator voor de toekomst, het illustreert ook dat we ons niet laten leiden door angst.
Ook maatschappelijk zien we tekenen van wendbaarheid. De zomerkampen gingen met succes door, de scholen zijn terug open. De sport- en cultuursector volgen schoorvoetend. In de eerste fase van de coronacrisis legden we het leven stil om het virus te bedwingen. Vandaag proberen we dat leven opnieuw ruimte te geven. De exitgroep die de overheid tijdens de piek van de crisis adviseerde, maakte plaats voor een adviesgroep die ons moet leren leven met corona. In opiniestukken en manifesten pleit een groeiend aantal experten voor een coronabeleid dat ook oog heeft voor niet-medische levensbehoeften zoals zingeving, sociaal contact en psychisch welzijn. De behoefte aan een zinvol leven breekt steeds meer door in onze strijd om overleven.
"Niet alleen een vaccin, maar ook hoop doet leven."
2020 leert dat vooruitblikken moeilijk blijft. Toch mag dit geen reden zijn om niet meer te geloven in de toekomst. Cynisme is de grootste vijand van vooruitgang. Als we geen geloof meer hechten in een betere toekomst, zijn er ook geen impulsen meer om die te creëren. Pessimisme wordt zo een selffulfilling prophecy. Tegenover dit pessimisme moeten we geen naïef optimisme plaatsen als zou ‘het allemaal wel meevallen’. De coronacrisis ís een zware klap waarvan we de volledig impact nog niet helemaal kunnen inschatten.
Waar wel nood aan is, is hoop. Dat is niet hetzelfde als optimisme. ‘Hoop is niet de overtuiging dat iets goed zal aflopen, wel de zekerheid dat iets zinvol is afgezien van het resultaat’, zei de voormalige Tsjechische premier Václav Havel ooit. Wat we de komende zes maanden nodig hebben, zijn initiatieven van hoop. Ondernemerszin, innovatie, maar ook cultuur, spel en beleving. Al is het voorlopig nog met de rem op. Leven is meer dan niet ziek zijn. Niet alleen een vaccin, maar ook hoop doet leven.