In zijn inspiratienota ‘Gewapende interdependentie’ heeft Hans Diels het over de evolutie van een economische naar een geo-economische logica. We zitten in een tijdperk waarin we een enorme economische interdependentie tussen landen combineren met een sterk toegenomen conflict, zo schrijft hij. Economische stromen worden niet langer alleen op basis van een economische logica georganiseerd. De politieke disruptie speelt voor steeds meer bedrijven een rol in hun wereldwijde organisatie.

Samen vertegenwoordigen Rusland en Oekraïne amper 1% van onze export. Van al het gas dat we invoeren, komt slechts 3% uit Rusland. De investeringen van Belgische bedrijven zijn in beide landen beperkt.

In november 2021 zagen we de opbouw van Russische troepen aan de grens met Oekraïne. Dat leidde niet tot een actieplan met wat Europa of de VS zouden doen als Rusland zou binnenvallen. Er werd veel gespeculeerd maar er werd niet nagedacht over hoe wij als EU zouden reageren als dat waar Poetin zich op leek voor te bereiden, zou gebeuren.

De kat werd de bel aangebonden door BP dat aankondigde dat het zijn aandeel van 20% in Rosneft, een Russisch staatsoliebedrijf, zal afstoten. Shell kwam vervolgens met het nieuws dat het zich zal terugtrekken uit een LNG-project met Gazprom alsook uit de omstreden ‘Nord Stream 2’-pijplijn tussen Rusland en Duitsland. De druk op de sector kwam er ook nadat het Noorse Equinor had aangekondigd dat het zijn banden met Russische partners doorknipt.

Na de geopolitieke rust van de jaren negentig komen we in een periode van turbulentie terecht. We leven in een extreem geglobaliseerde wereld waar goederen, geld en data tussen landen stromen alsof politieke grenzen niet meer bestaan. Tegelijkertijd zien we dat die politieke grenzen terug belangrijk worden en dat creëert disruptie van economische stromen.

Geopolitiek is ‘the struggle over the control of spaces and places’. Geopolitieke conflicten kunnen openlijk uitgevochten worden of latent aanwezig zijn. De wapens kunnen militair zijn of economisch. De bewoners van de betrokken regio’s zijn meestal de grootste slachtoffers. De enorme stroom vluchtelingen die de laatste maanden naar Europa op gang kwam, is hier een (weliswaar heel duidelijk) teken van.

De Russische energieschuur zit behoorlijk vol. Het kan dan ook geen verbazing wekken dat het land zich de voorbije jaren ontpopte tot een belangrijke uitvoerder van olie en gas, niet in het minst in de richting van West-Europa. Ook in de post-industriële maatschappij verlenen omvangrijke energievoorraden grote potentiële geopolitieke macht aan de bezitter ervan.