Activisme BP en Shell verdient navolging

De kat werd de bel aangebonden door BP dat aankondigde dat het zijn aandeel van 20% in Rosneft, een Russisch staatsoliebedrijf, zal afstoten. Shell kwam vervolgens met het nieuws dat het zich zal terugtrekken uit een LNG-project met Gazprom alsook uit de omstreden ‘Nord Stream 2’-pijplijn tussen Rusland en Duitsland. De druk op de sector kwam er ook nadat het Noorse Equinor had aangekondigd dat het zijn banden met Russische partners doorknipt. Maar ook de Britse regering zette de twee oliegiganten, die noteren op de beurs van Londen, onder druk om een krachtig signaal te geven aan het regime in Moskou.

Keerpunt

Deze gebeurtenissen zijn in meerdere opzichten een keerpunt. Ze doen zich voor in een sector die de voorbije jaren sterk onder vuur lag wegens zijn gebrek aan maatschappelijke verantwoordelijkheid. De extractieve nijverheid speelt zich van oudsher af in regio’s of landen waar oorlog of conflict niet ver weg zijn. De rijkdom aan grondstoffen is vaak een voedingsbodem voor politieke instabiliteit, gewelddadige machtswissels en de instandhouding van dubieuze regimes. Olie- en grondstoffenbedrijven wandelen wat dat betreft constant door een mijnenveld. Om hun activiteiten te ontplooien, zijn banden met lokale oligarchen of regimes soms onvermijdelijk. Aan de overkant knijpen energie-slurpende Westerse mogendheden en consumenten stiekem een oogje dicht.

Wat Rusland betreft, had de annexatie van de Krim in 2014 reeds een keerpunt kunnen inluiden. Het neerhalen van vlucht MH17 met aan boord enkele medewerkers van Shell, was voor heel wat insiders reden genoeg om de banden met Moskou door te knippen en de activiteiten volledig terug te schroeven. De honger naar grondstoffen en energie was in het Westen echter groter dan de behoefte aan reflectie omtrent de maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het was wachten op de gebeurtenissen van de voorbije dagen om alles in een stroomversnelling te brengen. Het lijkt wel alsof de wereld ontwaakt uit een droom die dertig jaar heeft geduurd.

Andere tijdsgeest

Want de wereld is sindsdien grondig veranderd. Ook in vergelijking met 2014 is de tijdsgeest verschillend. De grondstoffen en energiesectoren worden geacht zich te conformeren aan zogenaamde ESG-criteria die in de investeerderswereld steeds meer opgang maken. Ondernemingen dienen klimaat, mensenrechten, deugdelijk bestuur,… grondig ter harte te nemen. Greenwashing en een laagje vernis uit de marketingafdeling worden alsmaar vaker doorprikt. De beloftes van oliebedrijven om over enkele decennia koolstofneutraal te worden, worden met argusogen bekeken. Hun activiteiten en banden met dubieuze regimes des te meer.

De maatschappelijke verantwoordelijkheid die nu vanuit de energiesector eigenhandig wordt opgenomen, is dan ook historisch. Ze reikt veel verder dan de spreekwoordelijke ‘bottomline’. BP slikte alvast een boekhoudkundig verlies voor zijn aandeel in Rosneft. De opbrengst van een eventuele latere verkoop is zeer onzeker, maar het verlies beloopt zeker miljarden dollars. Shell geeft 10% van zijn gasproductie op en dat net op het moment waarop de prijzen almaar hoger gaan. Het zet sectorgenoten zoals Total en Exxon, onder druk om ook voor de spiegel te gaan staan en hun activiteiten met Rusland kritisch tegen het licht te houden.

Activisme

Op het eerste zicht zou men nog kunnen denken dat het activisme van BP en Shell is ingegeven door eigenbelang en het voorkomen van reputatieschade. De komende weken — wie weet maanden — zullen betalingen vanuit Rusland moeilijk worden als gevolg van de genomen sancties. Misschien valt er dan weinig te verliezen? Toch is die redenering te kort door de bocht. Er wordt immers gezocht naar manieren om het betalingsverkeer voor gas en olie vanuit Rusland staande te houden. Zowel Rusland als het Westen hebben daar belang bij. BP en Shell maken wel degelijk een harde keuze. Hun activisme treft hen overigens ook op langere termijn. Rusland is de derde grootste olieproducent in de wereld, de grootste exporteur van gas en het beloofde land als het gaat over exploratie van nieuwe energievelden.

Ook concullega’s en bedrijven uit andere sectoren moeten zich afvragen of ze nog in Rusland actief moeten zijn. Of in elk geval aan Moskou snel duidelijk maken dat ze evenzeer sterk overwegen om het voorbeeld van BP en Shell te volgen.

Het is een uitnodiging aan concullega’s en bedrijven uit andere sectoren zoals ook grondstoffen om voor de spiegel te gaan staan. Ook zij moeten zich afvragen of ze nog in Rusland actief moeten zijn. Ze moeten in elk geval aan Moskou snel duidelijk maken dat ze evenzeer sterk overwegen om het voorbeeld van BP en Shell te volgen. De Russische economie is voor R&D en innovatie sterk afhankelijk van Westerse bedrijven. Wanneer ondernemingen uit een breed gamma van sectoren het voorbeeld van BP en Shell zouden volgen, dan zou dat de Russische economie enorm veel pijn doen. Of dit veel indruk zal maken op het regime kan men terecht betwijfelen, maar niets doen is geen optie. Het is pas wanneer men zelf bereid is om iets op te geven dat de overkant zal beseffen dat men te ver is gegaan.