Moreel verval komt voor de val

Ook met een stevige kapitaalbuffer is geen enkele bank opgewassen tegen een regelrechte vertrouwenscrisis die de liquiditeit doet opdrogen. Deugdelijk bestuur, adequaat risicomanagement en doortastend toezicht kunnen zoiets nochtans verhinderen.

SVB

In het geval van SVB faalde het risicomanagement. Medeoorzaak was het afgezwakt toezicht op basis van de door Donald Trump doorgevoerde deregulering. Herhaaldelijke waarschuwingen aan het adres van de top voor het gevaar van een liquiditeitscrisis werden daardoor systematisch genegeerd. Toen de minwaarde op activa als gevolg van de hogere rente zich begon te materialiseren, op haar beurt als gevolg van vertrouwensverlies, ging het snel bergaf. Balansonderzoek wijst uit dat er nog andere banken in hetzelfde schuitje zitten, onder meer door concentratie van risico’s in kantoorvastgoed.

Credit Suisse

De hogere rentes zetten ook Europese banken onder druk. We mogen stellen dat de val van Credit Suisse een specifiek geval betreft met een vertrouwensverlies als gevolg van een jarenlange historiek van schandalen en een gebrek aan behoorlijk bestuur. Tijdens het laatste kwartaal van vorig jaar verloor de bank niet toevallig 120 miljard dollar aan spaargeld en andere werkingsmiddelen. Samen met een kelderende beurskoers was dit de voorbode van een groot debacle.

De val van Credit Suisse toont aan dat de financiële sector ESG-criteria niet zonder meer naast zich kan neerleggen. De tweede grootste bank van Zwitserland wandelde de voorbije jaren van het ene schandaal naar het andere. In een dossier over witwaspraktijken in Frankrijk moesten onlangs nog enkele schikkingen worden getroffen. Er waren tal van rechtszaken. Klanten hoefden zich niet te verantwoorden omtrent klimaat of sociale doelstellingen. Over transacties met dubieuze regimes of instanties werden door het interne risicomanagement weinig of geen kritische vragen gesteld.

Reputatie onder druk

Maar ook de afwikkeling van het faillissement stemt tot nadenken. Zwitserland is nummer één in de wereld voor internationaal vermogensbeheer. Het is de veilige haven bij uitstek. Althans tot nu toe, want die reputatie staat sinds de financiële crisis van 2008 onder druk. Om haar neutraliteit te verzoenen met de groeiende vraag naar transparantie werd het bankgeheim destijds gedeeltelijk opgeheven, zodat informatie met buitenlandse autoriteiten kon worden uitgewisseld om fraude en witwaspraktijken tegen te gaan.

Dat aandeelhouders op voorspraak van de autoriteiten andere schuldeisers mogen voorbijsteken, moet zowaar een unicum zijn in de geschiedenis van het kapitalisme.

Tijdens de verkoop van Credit Suisse aan UBS kwam die neutraliteit en de sterke reputatie echter verder in het gedrang. Vooral het feit dat buitenlandse aandeelhouders een deel van hun inleg terugzien terwijl sommige categorieën van obligatiehouders voor het volle pond op de blaren moeten zitten, deed de financiële wereld op haar grondvesten daveren. Dat aandeelhouders op voorspraak van de autoriteiten andere schuldeisers mogen voorbijsteken, moet zowaar een unicum zijn in de geschiedenis van het kapitalisme. Het brengt de geloofwaardigheid van het Zwitserse banksysteem verder aan het wankelen.

Ook de oorlog in Oekraïne zet de uitdagingen op scherp. Het vasthouden aan neutraliteit vloekt steeds meer met het opnemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid en het innemen van een duidelijk standpunt. Het is wellicht geen toeval dat zowel Credit Suisse als UBS onlangs door de Amerikaanse justitie ervan werden verdacht om Russische oligarchen te hebben geholpen bij het ontwijken van sancties tegen Rusland.

Waarden

Voorlopig blijft de bankencrisis in Europa beperkt tot Zwitserland maar de strakkere monetaire omgeving treft alle financiële instellingen. Een degelijk risicobeheer en een goede score voor maatschappelijke verantwoordelijkheid zijn fundamenten voor een sterke reputatie. Het is een waarschuwing aan diegenen die er de kantjes vanaf lopen.

De lijst met banken die een veroordeling opliepen voor het overtreden van de spelregels is behoorlijk lang en blijft niet beperkt tot Zwitserse banken. Deutsche Bank, dat de voorbije weken om die reden onder vuur lag, is geen alleenstaand geval. Dat het Duits gerecht in oktober bij de hoofdzetel in Keulen binnenviel, zit nog fris in het geheugen. En terwijl we dit schrijven, is het Frans gerecht binnengevallen bij vijf banken voor een grootschalig onderzoek bij verdenking van fiscale fraude en witwassen.

Elke bankencrisis toont aan dat wie waarden overboord gooit om meer winst te maken, doorgaans ook zijn risicomanagement verwaarloost. Wie geen scrupules kent en alles doet voor het geld, faalt voor deugdelijk bestuur. Moreel verval komt doorgaans voor de val.

De val van de 167 jaar oude Zwitserse reus bewijst hoe dan ook dat de wereld snel verandert. Meer dan ooit moeten banken het vertrouwen verdienen. Alfred Escher, die in 1856 aan de wieg stond van wat later Credit Suisse zou worden, draait zich meer dan één keer om in zijn graf.