Maatschappelijk verantwoord digitaliseren
Digitalisering. Geen evolutie die vaker opduikt in vooruitzichten en trendrapporten allerhande. Eigenlijk is die evolutie al sinds de jaren ’70 bezig, alleen komt de omschakeling naar digitale producten en diensten in een stroomversnelling.
Steeds meer toestellen staan in verbinding met hun omgeving in het zogenaamde ‘internet of things’. Jaar na jaar worden records gebroken in de omzet van de e-commerce. En ten slotte domineren softwarebedrijven vandaag de wereldmarkt. Zo bestond de top vijf van de hoogst gewaardeerde bedrijven ter wereld in de zomer van 2016 voor het eerst volledig uit softwaregiganten: Apple, Google, Microsoft, Amazon en Facebook.
Daarnaast piekt de aandacht voor digitale transformatie omdat we voor het eerst de schaduwzijde zien. Er doken privacykwesties op en berichten over de verkoop van persoonlijke data. ING verwees naar de noodzaak tot digitalisering, toen het aankondigde dat het tegen 2021 3.500 jobs zal schrappen. Begin dit jaar verscheen dan weer een ontwerprapport van het Europees Parlement waarin de EU wordt opgeroepen om de leiding te nemen in het ontwikkelen van een ethische standaard voor robots en artificiële intelligentie.
Hoe kunnen we de opportuniteiten van de digitale economie benutten zonder de menselijke en maatschappelijke belangen uit het oog te verliezen? Het concept van digitale ethiek is nog redelijk nieuw. Accenture publiceerde in 2015 enkele kernprincipes van corporate digital responsibility, zoals transparantie over datagebruik, een verantwoord beheer van persoonlijke data en het ter beschikking stellen van bedrijfsdata voor maatschappelijke doeleinden, zoals onderzoek in de gezondheidszorg.
Hopelijk raakt het digitaal verantwoordelijk ondernemen snel even goed ingeburgerd als het maatschappelijk verantwoord ondernemen. MVO evolueerde de afgelopen jaren van een ad-hocwerking op basis van goodwill en het implementeren van allerhande voorschriften en codes, naar een meer geïntegreerde aanpak waarin bedrijven waardecreatie nastreven samen met hun belanghebbenden. Bijdragen aan maatschappelijke winst draagt immers ook bij aan economisch succes, onder meer door bij te dragen aan het vertrouwen van de consument.
Vertrouwen is de smeerolie van de digitale economie. Digitale technologie raakt immers steeds dieper verweven met de persoonlijke leefwereld van de gebruiker. Denk aan virtuele assistenten op de smartphone die op basis van inzicht in je agenda, de actuele verkeerssituatie en je huidige locatie, de gebruiker waarschuwen dat hij beter nu al naar de volgende afspraak kan vertrekken. Denk aan ‘wearables’ die de hulpdiensten verwittigen wanneer de gebruiker afwijkend gedrag vertoont zoals lange tijd onbeweeglijk blijven op een ongewone plaats, zoals ’s nachts op straat. Of denk aan verzekeraars die via een app inzicht krijgen in je rijgedrag in ruil voor een korting op je premie.
Al deze diensten vragen verregaand inzicht in de persoonlijke leefwereld en het gedrag van de gebruiker. Dat inzicht zal hij maar geven als hij erop kan vertrouwen dat de data niet misbruikt worden en goed beheerd worden. Enkel de bedrijven die digitaal verantwoord ondernemerschap toepassen, zullen de strijd om het vertrouwen, en de portemonnee, van de consument winnen.