Selectieve blindheid markten kan zuur opbreken
Opiniebijdrage van Geert Janssens (De Tijd, 15 december 2017)
Markten blijven blind voor socio-economische indicatoren die minstens even belangrijk zijn als puike cijfers voor het wel en wee van de Amerikaanse economie op lange termijn. Die kortzichtigheid zal zuur opbreken.
De financiële markten hadden de renteverhoging van de Amerikaanse centrale bank al ingecalculeerd. Ze kijken naar de hoge groei, de lage werkloosheid en de aantrekkende inflatie. Maar achter de puike economische cijfers schuilt een minder fraaie socio-economische realiteit.
De groei wordt sterk aangedreven door de toename van de beroepsbevolking. Het maandelijkse aantal nieuwe jobs oogt spectaculair, maar is hard nodig om de nieuwkomers op de arbeidsmarkt aan de bak te krijgen. De werkgelegenheidsgraad stijgt bijgevolg niet navenant en blijft relatief laag. Dat de werkloosheidsgraad daalt, is eerder een gevolg van het afhaken van veel mensen op arbeidsleeftijd. Ze hebben geen werk maar zijn er ook niet langer naar op zoek. De historisch lage participatiegraad - de mate waarin mensen op arbeidsleeftijd beschikbaar zijn op de arbeidsmarkt - gaat hand in hand met de al even historisch lage werkloosheidsgraad.
Leg al deze elementen naast elkaar en je krijgt een andere kijk. Dat mensen niet worden meegeteld als werklozen, maakt hun toestand niet minder lamentabel. De Amerikaanse denktank Economic Innovation Group berekende eerder dit jaar dat 52 miljoen Amerikanen in distressed communities leven. Die districten of regio’s zien de werkgelegenheid krimpen en de werkloosheidsgraad stijgen en kampen met een hersenvlucht. Recent vervolgonderzoek koppelt het fenomeen van de ‘swingstaten’ tijdens de presidentsverkiezingen van vorig jaar aan deze economische achteruitgang.
Eerder werd al uitvoerig aangetoond dat de ongelijkheid in Amerika sinds de jaren 80 schrikbarend is toegenomen. De productiviteitswinsten kwamen terecht bij een zeer beperkt deel van de bevolking. Terwijl de 1 procent rijksten er fors op vooruitgingen, stagneerden de lonen van de gemiddelde Amerikaan. De hoge economische groei van de voorbije jaren bracht daar geen verandering in.
De groeiende ongelijkheid en de concentratie van socio-economische malaise in bepaalde regio’s schaden het vertrouwen in traditionele instituties. Ze zijn een ideale voedingsbodem voor simplistische ideeën of oplossingen zoals protectionisme of antimigratieretoriek. Dat het electorale succes van Donald Trump daaraan kan worden gelinkt, vraagt een grondiger maatschappelijk debat over de oorzaken van wat velen gemakzuchtig bestempelen als ‘populisme’.
Ook Europa mag niet blind blijven voor deze realiteit. The Economist wees onlangs nog op de grote welvaartsverschillen tussen regio’s in landen. De grootste verschillen zijn in de VS en het VK, maar ook Duitsland en Italië blijven niet gespaard. Die verschillen verdwijnen niet vanzelf en regio’s kunnen een negatieve spiraal niet op eigen kracht keren. De vrije markt faalt hier in meerdere opzichten.
“Verpaupering heeft op lange termijn electorale gevolgen die als een boemerang terugkeren.”
Ook de financiële markten falen als ze gebiologeerd zitten te kijken naar de gevolgen van de hoge jobcreatie en de lage werkloosheidscijfers op de loon- en de prijsontwikkeling. Terechte bezorgdheden, maar dat regio’s verpauperen en miljoenen mensen gefrustreerd achterblijven is minstens even belangrijk. Op langere termijn heeft dat electorale gevolgen die als een boemerang terugkeren.
Gebrek aan aandacht voor indicatoren zoals ongelijkheid en economische malaise zullen even zuur opbreken als een te snelle stijging van de inflatie of een te bruuske stijging van de rente. Raar toch dat niemand zich daar zorgen over maakt. Het moet zijn dat de financiële markten ook hier gebukt gaan onder een vreemde vorm van kuddegeest.
Copyright © 2017 Mediafin. Alle rechten voorbehouden