Facebook en de gevaren van ‘bigfin’
Geert Janssens werd door FD Magazine geïnterviewd over de plannen van Facebook om een eigen munt te lanceren. Voor ETION zet hij zijn voornaamste bedenkingen op een rijtje.
Wanneer ‘big tech’ en ‘fintech’ elkaar vinden dan krijgen we ‘bigfin’, een financiële mastodont met dermate veel macht dat zelfs onze democratische instellingen erdoor worden bedreigd. Wanneer het toekomstig toezicht op het Calibra-platform van Facebook even slecht wordt als dit op de klassieke banken in het verleden, loert machtsmisbruik om de hoek.
“De vraag is welke supranationale organisatie sterk en groot genoeg zal zijn om een tegengewicht te zijn voor een gigant als Calibra.”
Kent u Adyen? Een Nederlands fintech ‘bedrijfje’ dat met minder dan 1.000 medewerkers inmiddels een beurswaarde van meer dan 20 miljard euro heeft bereikt. Daarmee is het meer waard dan Deutsche Bank dat daartoe 100 keer meer personeel moet inschakelen. Deze verhouding zegt ongeveer alles over de mate waarin ‘fintech’ de klassieke bankwereld op z’n kop zet.
De kansen liggen dan ook voor het grijpen. Banken zijn traag en vooral duur. Kijk maar eens naar de vergoedingen en kosten die ze aanrekenen. Zo ook voor internationale betalingen, waar Transferwise een aantal jaren geleden als ‘fintech’-speler internationale transacties ging aanbieden tegen een fractie van prijs die de banken aanrekenen. Nu ook Facebook zich in de debatten mengt, stelt zich de vraag of bedrijven zoals Transferwise zelf nog een toekomst hebben in een wereld waar ‘big tech’ en ‘fintech’ elkaar lijken te hebben gevonden.
Het Calibra-platform dat Facebook wil opzetten, houdt bovendien rekening met fouten uit het verleden. De technologie wordt geen blockchain zoals bij bitcoin, dat zeer energieverslindend werkt. Daarmee wil men garanderen dat miljarden gebruikers vlot euro’s, dollars of andere munten zullen kunnen omwisselen in libra om er vervolgens via een rekening wereldwijde aankopen en geldtransacties mee te doen. Die transacties zijn veel goedkoper dan via het klassieke bankwezen en gaan ogenblikkelijk. Dit zou nuttig kunnen zijn voor 1,7 miljard Facebookgebruikers die vandaag geen bankrekening hebben.
Dat klinkt allemaal zeer sociaal en maatschappelijk verantwoord, ja zelfs gewenst. Het uitschakelen van de klassieke banken in het betalingsverkeer is een logische stap in een digitale wereld. Voor veel consumenten is dat evenwel geen evidentie omdat geld nu eenmaal een zaak is van vertrouwen.
Dat brengt ons bij een eerste groot voorbehoud. Facebook heeft niet zo’n beste reputatie op het vlak van verantwoordelijk omgaan met informatie die ze via haar activiteiten verwerft. Het schandaal met Cambridge Analytics bracht aan het licht dat er op een schandalige wijze informatie werd doorverkocht. Het is slechts één van de vele beloftes die Facebook brak ten aanzien van haar klanten.
Zo komen we bij een tweede voorbehoud. Omdat ze bij Facebook beseffen dat ze dat vertrouwen vandaag niet verdienen, zijn ze zo slim geweest om andere partijen bij het Calibra-verhaal te betrekken. Niet van de minste met namen zoals Uber, Spotify, Visa en Mastercard. Daarmee ontstaat weliswaar een consortium van privéorganisaties dat bijzonder veel macht naar zich neigt toe te trekken. Dat consortium zal niet alleen in staat zijn om de reputatie van bedrijven te maken of te kraken maar ook die van naties. In sommige gevallen oogt dit aanlokkelijk. Verfoeilijke dictaturen zouden financieel buiten spel kunnen worden gezet.
Niettemin, macht corrumpeert. Zeker wanneer ze niet wordt gecontroleerd en de vraag is welke supranationale organisatie sterk en groot genoeg zal zijn om een tegengewicht te zijn voor een gigant als Calibra. Met een leger aan toezichthouders is dit in het verleden in de financiële sector niet gelukt.
Ook op monetair vlak dreigt een machtsprobleem. Het lijkt onvermijdelijk dat Calibra ook zal uitgroeien tot een kredietplatform. Kredietverlening door banken is de hendel waarmee de geldcreatiemachine in ons monetair systeem wordt aangezwengeld. Die hendel dreigt in handen te komen van een platform met meer dan 2,5 miljard klanten waarop centrale banken weinig of geen vat hebben. Dat centrale banken hun macht minstens zouden moeten delen, lijkt in tijden van kwantitatieve versoepeling misschien ook weer een aanlokkelijk idee. Toch is het decentraliseren van de geldcreatie op termijn niet zonder gevaren voor de stabiliteit van het geld- en prijssysteem.
De introductie van de Libra als virtuele munt maakt een reële kans op slagen. We moeten het initiatief van Facebook en consoorten serieus nemen. ‘Bigfin’ is tegelijk een reële opportuniteit maar ook een reëel gevaar wanneer het toezicht erop even slecht zou blijken als dat op de banken in het verleden. Zeker het gebrek aan supranationale coördinatie wordt dan, nog meer dan in het verleden, een groot probleem.