Het Opnieuw Normaal

Ondanks alle voorspellingen over een nieuw normaal blijft veel bij het oude. Het zijn dan ook niet de regels maar onze waarden en normen die bepalen wat normaal is.

Anderhalf jaar na het uitbreken van de grootste gezondheidscrisis in honderd jaar lijkt het leven zich voluit weer op gang te trekken. Volle festivalweides, voltijds onderwijs, volle pinten aan de toog en - helaas - opnieuw vollere wegen. Ook het sociale verkeer wordt drukker. Ruim de helft van de Belgen begroet mensen buiten het gezin daarbij opnieuw met een handdruk, zo bleek uit de recentste Grote Coronastudie. Het nieuwe normaal lijkt steeds meer op het oude. Zeker, veel zaken gaan nog gepaard met ongeziene maatregelen, zoals een Covid Safe Ticket voor evenementen dat mogelijk uitgebreid wordt naar de horeca. Toch wijst dat nog niet op een fundamenteel nieuwe normaliteit.

Normaal’ gaat over wat overeenstemt met de geldende normen. Normaliteit is dus afhankelijk van een gemeenschappelijke standaard. Wat daarvan afwijkt, is abnormaal. Zoals abnormale bloedwaarden of een abnormaal natte zomer in vergelijking met vorige jaren. Ook moreel gezien bestaat een vorm van normaal, al is die in geïndividualiseerde culturen minder scherp afgebakend. Toch zijn in elke samenleving normen waarover weinig discussie bestaat. Taboes geven aan waar die liggen. Zo wordt zowel in geïndustrialiseerde landen als in geïsoleerde jagers-verzamelaarsculturen incest als afwijkend beschouwd (wat helaas niet wil zeggen dat het niet even wijdverspreid voorkomt).

Overlegcomité

Sociale en morele normen zijn redelijk robuust, zoals blijkt uit de terugkeer van de handdruk. Ze veranderen wel, maar langzaam. Denk aan de geleidelijke normalisering van abortus of euthanasie in de voorbije decennia. Of denk aan de ‘abnormalisering’ van gedrag zoals roken in publieke ruimtes of zelfs van taalgebruik, zoals de term ‘gehandicapte’ of ‘neger’. Regels daarentegen veranderen snel. Dat hebben we aan den lijve ondervonden tijdens de coronacrisis, waarin elk Overlegcomité tot nieuwe leefregels leidde.

Daarom bepalen niet zozeer de regels maar de heersende waarden en normen de normaliteit. De coronacrisis lijkt daar niet veel aan te hebben veranderd. Integendeel, de regels waren juist nodig omdat normaal gedrag - zoals sociaal contact - de publieke gezondheid in gevaar bracht. Zowel in de moeite die velen hadden met die regels als in de vreugde om de herwonnen vrijheid, herkent men wat we echt normaal vinden: vrijheid, sociaal contact, spontaniteit. Vandaag zouden geen covidpassen nodig zijn, mocht fundamenteel iets veranderd zijn aan ons mens-zijn, zoals in de behoefte aan cultuur, verbondenheid en reisplezier.

Als telewerk al een nieuw normaal is - het was lang voor corona al in opmars - is dat vooral omdat de technische beperkingen of het wantrouwen jegens thuiswerk zijn afgenomen. Het is niet zo dat die behoefte voor corona niet bestond.

Is er dan niets veranderd? Uiteraard wel. Er gelden nog behoorlijk wat maatregelen, zoals de mondmaskerplicht in winkels of het verbod op verre reizen. Maar ook die zullen grotendeels verdwijnen of afzwakken. Wat overblijft, zijn individuele keuzes. Vaak dezelfde als vroeger - zie de files en de feestjes - en soms anders. Niet zozeer omdat de waarden en normen veranderd zijn, maar omdat men op sommige vlakken nieuwe opties heeft om daarnaar te leven.

Nemen we als voorbeeld het telewerken. Velen die tijdens de pandemie noodgedwongen thuiswerkten, willen dat (deeltijds) blijven doen. Als telewerk al een nieuw normaal is - het was lang voor corona al in opmars - is dat vooral omdat de technische beperkingen of het wantrouwen jegens thuiswerk zijn afgenomen. Het is niet zo dat die behoefte voorheen niet bestond. De ‘personalisering’ van werk - flexibele uren, zelfsturend en resultaatgericht werken - is al jaren een onderdeel van ‘Het Nieuwe Werken’. Geholpen door nieuwe technologie die tijdens de pandemie het afstandswerken vergemakkelijkte, hebben werknemers en werkgevers vandaag meer keuze: voor welke activiteiten is ontmoeting aangewezen, voor welke volstaat onlineoverleg? De behoefte aan beide blijft.

Abnormaliteit

De pandemie zelf is dus allerminst een nieuw normaal. De geleidelijke terugkeer van het Opnieuw Normaal wijst uit dat het voorbije anderhalf jaar vooral een lange periode van abnormaliteit was. Dat waar het echt om gaat, blijkt voorlopig niet veel veranderd.