Er zijn betere instrumenten dan de coronabarometer

Wie met een barometer werkt, gaat ervan uit dat hij de aard van de situatie kent en afhankelijk van de graad van die situatie — veel of weinig besmettingen — meer of minder maatregelen moet nemen. Maar als het coronavirus muteert, verandert de aard van de situatie. Dat was zo met de deltavariant en gebeurt nu met omikron. Delta maakte mensen sneller en ernstiger ziek. Omikron verspreidt zich veel sneller, maar lijkt tot nog toe tot minder zware gezondheidsproblemen te leiden.

Zulke radicaal verschillende situaties vereisen andere maatregelen voor wat wel en niet kan in de maatschappij, hoe we dat organiseren en welke noodplannen we moeten klaar hebben. De poging een barometer en daaraan gelinkte stappenplannen te creëren loopt daarop vast.

Een barometer loopt vast als de situatie verandert, bijvoorbeeld door de ontdekking van een nieuwe variant.

Werken met scenario’s

Dat is geen reden om niet vooraf te plannen. In een situatie die gekenmerkt wordt door onzekerheid kan je werken met scenario’s. Daarbij ga je ervan uit dat de aard van de situatie sterk kan veranderen en dat je vooraf niet weet hoe. Als je met scenario’s werkt, bereid je je voor op radicaal verschillende mogelijkheden voor de aard van de situatie. Wordt het een griepscenario of eerder een met een besmettelijkere, dodelijke variant?

Het zijn noodplannen die je voorbereidt om in te spelen op een reeks radicaal verschillende situaties, zodat je een doordacht plan klaar hebt als ze zich voordoen. Dat is niet hetzelfde als de noodplannen die je maakt als een situatie zich ook echt voordoet.

Scenario’s ontwikkel je op basis van de grote onzekerheden waarmee we geconfronteerd worden. In de pandemie zijn dat er momenteel drie: de besmettelijkheid, hoe ziek mensen worden en de effectiviteit van de vaccins om het virus tegen te houden.

IKEA-strategie

Op basis daarvan kunnen we enkele scenario’s uitbouwen die nagaan wat de impact zou zijn van nieuwe varianten op de samenleving. Voor elk scenario kunnen we beleidsopties creëren.

Met die opties bouw je een IKEA-strategie op. Net zoals je een IKEA-kast naar eigen voorkeur kan samenstellen, met elementen die de meubelgigant voor jou heeft klaargemaakt en langdurig uitgetest, bouw je een strategie op met verschillende opties die je vooraf uitwerkt en test. En net zoals je dat deel voor cd’s uit je IKEA-kast kan vervangen door een bakje voor je smartphoneadapters, zal je je strategie aanpassen naarmate de pandemie evolueert, zoals op het moment dat een nieuwe variant wordt ontdekt of een nieuw vaccin ontwikkeld wordt.

Voordeel

Het grote voordeel is dat we die opties dan lang vooraf, zonder de druk van een crisis, kunnen uitwerken samen met alle betrokken actoren. Zo kan een open politiek debat gevoerd worden over de opties.

Tegelijk weten burgers, bedrijven en andere organisaties wat ze mogen verwachten als een bepaalde situatie zich voordoet. Ze kunnen daar dan zelf plannen voor maken. Het draagvlak wordt groter. Zo kan een beleid gevoerd worden dat de tijd neemt om strategieën te doordenken en dat klaar is voor een snelle implementatie. Meteen het einde van het ad-hocbeleid.