De digitale race naar de bodem
Netwerkbedrijven zoals Google, Amazon, Apple,… weten hoe ze hun toegevoegde waarde van de fiscale radar moeten houden en spelen regeringen tegen elkaar uit om fiscale gunstregimes af te dwingen. Er dreigt een digitale race naar de bodem.
Internationale fiscale regels bepalen dat de fiscus van een willekeurig land twee vragen moet stellen om te bepalen of een bedrijf (winst)belasting moet betalen en zo ja, hoeveel.
De eerste vraag gaat logischerwijze over de plaats waar de toegevoegde waarde werd gecreëerd, de tweede betreft haar omvang. In een digitaal tijdperk wordt het alsmaar lastiger om die vragen te beantwoorden, waarmee de race naar de fiscale bodem in recordtempo lijkt ingezet.
Wat is de waarde van uw zoekgedrag op het internet? Hoeveel toegevoegde waarde genereert een gratis zoekmachine? Welke prijs plak je op een digitaal netwerk?
Dan nog rest de fiscus de vraag naar de plaats van de waardecreatie. Wordt de meerwaarde die uw zoekgedrag voor een bedrijf oplevert, hier in ons land gecreëerd of in Silicon Valley? Moeilijk te zeggen, zeker wanneer uw gegevens worden doorverkocht aan derde partijen in de rest van de wereld. Een ander voorbeeld zijn de muziekstreamingdiensten. Lokale consumenten betalen een abonnement maar de belastbare basis blijft buiten schot, ver buiten de EU.
De Europese Commissie rekent voor dat digitale bedrijven de helft minder aan belastingen betalen dan ze eigenlijk zouden moeten omdat het grootste deel van hun toegevoegde waarde van de radar blijft.
Diezelfde commissie heeft overigens haar handen vol met een ander en nog veel dringender probleem. De digitalisering leidt tot alsmaar meer concentratie van macht in handen van enkele grote spelers. We kennen inmiddels de verhalen van Facebook, Apple, Amazon en uiteraard Google. In de digitale economie wint diegene met het grootste netwerk, want des te groter, des te meer schaalvoordelen maar ook macht om regeringen tegen elkaar uit te spelen voor het afdwingen van een fiscale gunstregeling.
Ook met de effecten van de deeleconomie is de fiscus nog niet klaar. Platformen koppelen vrijstaande capaciteit van activa aan een vraag van consumenten en genereren miljoenen transacties. De ervaringen met Uber en Airbnb leren dat de wijze waarop de meerwaarde wordt belast, onderdeel is van moeilijke maatschappelijke discussies. De controverse zal alleen maar groter worden met een sector die verwacht wordt te groeien aan gemiddeld 35% per jaar. De waardebepaling van immateriële activa, digitale data en daaraan gekoppelde diensten zal onderwerp van discussie blijven.
Het beleidskader van de OESO (cf. BEPS) dat belastingontwijking aan banden legt, wordt door steeds meer landen toegepast. Tegelijk dreigt de digitalisering die positieve evolutie terug te draaien. Regeringen komen onder steeds grotere druk om afwijkende regimes toe te staan. Ook de belastinghervorming in de VS blaast nieuwe wind in de zeilen van een fiscale race met lagere tarieven, zeker ook in de winstbelasting.
"Regeringen komen onder steeds grotere druk om afwijkende regimes toe te staan."
De hervorming van de vennootschapsbelasting in eigen land komt aldus niets te vroeg. Critici hebben gelijk als ze stellen dat belastingcompetitie perverse effecten heeft maar de ratrace kan enkel gestopt worden door internationale afspraken, om te beginnen op Europees niveau en bij voorkeur op niveau van de OESO.
Komen die afspraken er niet, dan dreigt de digitalisering de belastingregels — waaraan zovele decennia hard is gewerkt — op hun kop te zetten. De EU hoopt in maart op de digitale top in Tallinn enkele doorbraken te forceren zodat alvast voor eigen deur kan worden geveegd.