Wat brengt 2017?
Dankzij de voorspellingen van economen krijgt astrologie elke dag weer wat meer aanzien, zo gaat het gezegde. En toch was het de voorbije jaren niet zo moeilijk om vooruit te blikken. Met een maximaal haalbare groei van 1 à 1,5% kon je er hier bij ons niet al te ver naast zitten. Hetzelfde ging op voor de wereldwijde dynamiek van dalende rentevoeten en lage inflatie. Aan die periode van relatieve rust lijkt echter een einde gekomen want 2017 belooft een woelig jaar te worden, al was het maar omdat in de VS een president met bijzondere ambities aan het roer komt te staan.
Eind 2016 stonden volatiliteitsindexen op lage niveaus die deden terugdenken aan de periode van voor de financiële crisis. En dat alles ondanks een jaar met grote electorale verrassingen zoals Brexit, Trump, het Italiaans referendum,… alsook talloze bloedige aanslagen. Er zijn hiervoor twee mogelijke verklaringen. Ofwel zijn de onderliggende fundamentele economische waarden veel beter dan de resultaten in stemhokjes doen vermoeden. Ofwel is het schijn die bedriegt. Ook aan de vooravond van de financiële crisis was er geen vuiltje aan de lucht, maar achteraf bleek het de spreekwoordelijke stilte voor de storm.
Tien jaar geleden zag de situatie er zelfs beter uit dan vandaag. Globalisering en vrijhandel stonden nog niet ter discussie. Westerse waarden stonden veel minder onder druk. De Amerikaanse huizenmarkt is vandaag dan wel minder sterk overgewaardeerd maar in tegenstelling tot destijds kunnen de rentevoeten vandaag alleen hoger en dat betekent slecht nieuws voor de waarderingen. De Amerikaanse beurs is vandaag meer overgewaardeerd dan toen. Het Chinese model zat nog niet zo nadrukkelijk in het spagaat tussen meer Leninisme of meer vrije markt en haar groeivooruitzichten waren minder afhankelijk van schuldcreatie.
Een vergelijkbare factor met tien jaar geleden is — niet toevallig — de cruciale rol van centrale banken. Net zoals toen fungeren ze als stofzuigers die elk opwaaiend stofdeeltje bliksemsnel inhaleren. Zo klaart de hemel steeds weer uit. Dat is niet zonder risico want het maskeert de werkelijke gevaren van schuldopbouw alsook fictieve waarderingen van activa zoals vastgoed, obligaties en aandelen. Deze werkwijze was echter nodig om het financiële systeem te behoeden voor een volledige ineenstorting. Ook de euro werd op die wijze kunstmatig in het leven gehouden. Op zich is dat verdedigbaar maar het echte drama is dat de politieke elite in het Westen inmiddels heeft nagelaten om de structurele systeemmankementen ten gronde aan te pakken.
We moeten voor 2017 aldus een waarschuwende vinger opsteken. Als we afgaan op economische gevoelsindicatoren, dan zijn de vooruitzichten gunstig en trekt de wereldeconomie terug aan. De Belgische economie zou haar maximale potentiële groei van 1,5% zelfs kunnen benaderen. Er is echter weinig nodig om dit basisscenario te doorkruisen. De recente ratingverlaging voor België is alvast een ongunstig signaal in een markt met stijgende rentevoeten. Onze open economie is kwetsbaar voor Brexit waarvan de afhandeling nog moet beginnen. De verhoopte betere relaties tussen de VS en Rusland zullen nieuwe geopolitieke spanningen tussen mogendheden niet verhinderen. De vluchtelingenproblematiek zal opnieuw op tafel komen en Europa verdelen op electoraal cruciale momenten.
2017 wordt een woelig jaar, 2016 was stilte voor de storm.
Er zullen ongetwijfeld ook positieve verrassingen komen. De kans is groot dat ondanks alles Angela Merkel in Duitsland stand zal houden en (een deel van) Europa op sleeptouw neemt. Het protectionistisch discours van Trump zal snel terugkomen als een boemerang. China zal er alles aan doen om de omschakeling naar een ‘normale’ — door consumptie gedreven economie — door te zetten. Hoewel men vandaag dichter bij een geleide dan een vrijemarktordening staat, zal de druk van onderuit nopen tot democratische hervormingen. Mogelijks is hiertoe een kleine revolte van de nieuwe middenklasse noodzakelijk.
In eigen land trekt de arbeidsmarkt aan en biedt de wet ‘werkbaar en wendbaar werk’ uitzicht op de langverwachte flexibiliteit die bedrijven nodig hebben om zich klaar te maken voor een digitale toekomst. Misschien kunnen we eindelijk werk maken van eigen platformen voor e-commerce. Voor een verder herstel van het vertrouwen is het wel noodzakelijk dat de regering snel maatregelen neemt om de begroting weer op koers te krijgen. Voor een open economie als België biedt de zwakke euro verzachting tegen het leed van stijgende olieprijzen. Onze economie zal ook dit jaar haar olieafhankelijkheid overigens verder afbouwen. De weg naar een duurzame economie ligt wat dat betreft meer dan ooit open. Ook digitalisering en technologische verandering bieden unieke kansen. Het zal meer dan ooit zaak zijn om daarop in te spelen. Wij wensen u in elk geval veel succes!