Trump of Biden, het tijdperk van globaal Amerikaans leiderschap is voorbij
Volgende week weten we (misschien) wie de nieuwe Amerikaanse president is. Krijgen we een verderzetting van de Trump-administratie of legt Joe Biden op 20 januari de eed af als president? Eén ding is zeker, de hoogdagen van het Amerikaans leiderschap zijn voorbij. Daags na de stembusgang gaan we samen met ondernemers op zoek naar wat de uitslag betekent voor bedrijven in België.
Na de Tweede Wereldoorlog bouwden verschillende Amerikaanse presidenten, beginnende met Franklin Delano Roosevelt, aan de ‘globale orde’. Die globale orde bestond uit een systeem van formele en informele instituties, variërende van de Verenigde Naties, de Wereldbank tot diverse militaire allianties zoals de NAVO. Een groot deel van die orde besloeg enkel het ‘Westerse’ deel van de wereld. Maar na de val van de Sovjetunie werden verschillende pogingen gedaan om ook de ex-communistische landen te integreren in deze instellingen. De toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001 was hier een mooi voorbeeld van.
Trump heeft als geen andere deze wereldorde ondergraven in zijn eerste ambtstermijn. Het begon met het opzeggen van het klimaatakkoord van Parijs en het Trans-Pacific Partnership, een handelsakkoord met landen aan de twee zijden van de Stille Oceaan. De jaren daarna stapte de VS uit de Iran-deal, de VN-mensenrechtenraad, de Wereldgezondheidsorganisatie, de Universele Postunie, het INF-verdrag en het Open Skies verdrag. Tegelijkertijd creëerden Trumps aanvallen op de NAVO ook vragen in welke mate dit akkoord nog iets voor de VS betekent. Ondertussen werd ook de werking van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) ondergraven doordat de VS geen rechters meer wil benoemen voor het hof van beroep van de WTO.
Gecombineerd met de permanente verbale aanvallen op bondgenoten en de weigering om samen met hen globale problemen, zoals het klimaat of de Chinese economische politiek, aan te pakken, heeft dit ertoe geleid dat de rol van de VS als leider in het zoeken naar globale oplossingen een zware knauw kreeg. Ook de Corona-aanpak van de VS, zowel binnenlands als globaal, heeft deze rol verder ondergraven.
Hoewel Trump extreem is in zijn manier van doen, is de trend naar minder Amerikaanse leiderschap al langer bezig. Door de permanente verbazing die er heerst over Trump, zijn we bijna vergeten hoe groot het wereldwijde verzet was tegen de acties van George W. Bush bij de invasie van Irak. De Bush-administratie verwierp ook het toen geldende Klimaatakkoord van Kyoto.
Ook de Obama-administratie liet steken vallen op het vlak van Amerikaans leiderschap. Hoewel de president een belangrijke rol speelde in het bereiken van een klimaatakkoord in Kopenhagen, was de uitkomst teleurstellend. Bij het zoeken naar een oplossing van het conflict in Syrië was de VS ook sterk afwezig. En ook in de Obama-jaren deed de VS al moeilijk over de benoeming van nieuwe WTO-rechters.
Dit alles stond in sterk contrast tot de Clinton-jaren. Clinton die nochtans verkozen was met de slogan ‘It’s the economy stupid!’, een verwijzing naar George H.W. Bush wiens focus lag op het buitenland, speelde een belangrijke internationale rol in conflicten in het voormalige Joegoslavië, hij onderhandelde de toetreding van China in de WTO en bracht Rusland binnen in de G7/G8.
"We keren niet meer terug naar de happy nineties waar de VS een prominente rol speelden in het organiseren van de wereldorde."
Wat mogen we dan verwachten van een eventuele president Biden? De grote trend naar een afgeslankte rol van de VS in de wereld zal niet veranderen. Het assertieve beleid ten aanzien van China zal ook niet drastisch afgezwakt worden. Maar de stijl zal misschien wel veranderen en Biden zal in het aanpakken van China meer kiezen om samen te werken met andere partners (EU, Japan, Zuidoost-Aziatische landen) die gelijkaardige bezorgdheden hebben.
Het handelsbeleid ten aanzien van de EU en andere bondgenoten zal waarschijnlijk versoepelen en meer coöperatief worden. Op vlak van klimaat heeft de Biden-campagne zeer ambitieuze plannen en zeker als een eventuele Biden-overwinning gepaard gaat met een Democratisch Congres, zal hier een grote verandering komen. En zelfs zonder steun van het Congres kan Biden via ‘uitvoerende besluiten’ al een grote impact hebben op het doorduwen van een klimaattransitie.
Maar we keren dus niet meer terug naar de happy nineties waar de VS een prominente rol speelden in het organiseren van de wereldorde. De wereld ziet er ook helemaal anders uit dan toen. China’s economie is 40 keer zo groot als in 1990 en volgens sommige maatstaven groter dan die van de VS. Zelfs daar waar Biden het Amerikaans leiderschap terug op de kaart wil zetten, wordt hij geconfronteerd met een externe omgeving die veel complexer is dan in 1990. Als hij wint natuurlijk…
- Neem op 4 november (8 uur) deel aan de online sessie 'Presidentsverkiezingen VS the morning after' met Hans Diels.