Swipen we onze weg naar een totalitair regime?
Opinie Van Hans Diels (De Tijd, 30 augustus 2019)
De voorbije week toonden beelden uit Hongkong hoe betogers een camera voor gezichtsherkenning naar beneden haalden. Dit beeld zou wel eens even iconisch kunnen worden als het neerhalen van de standbeelden van Stalin in Oost-Europa en Sadam Hoessein in Irak. Het is een symbool van hoe de strijd tegen repressie steeds vaker een strijd is van mens tegen technologie in plaats van mens tegen individuele dictator.
Enkele weken daarvoor zagen we, ook in Hongkong, hoe er plotseling lange rijen ontstonden aan de ticketmachines in de metro. Betogers wilden hun metrokaart niet gebruiken uit angst dat hun aanwezigheid op plaatsen waar betoogd werd, zou getraceerd worden door de overheid. De twee voorbeelden tonen aan hoe gemakkelijk instrumenten die initieel worden gebruikt om het leven van burgers gemakkelijker of veiliger te maken, in de handen van een regime met foute intenties, snel kunnen omgevormd worden tot de technologische instrumenten van een repressieve overheid.
In China (en dus ook in Hongkong) wordt dergelijke technologie al van bij het begin ingezet met een dubbel doel, maar ook bij ons bestaat het risico dat technologie heel anders uitdraait dan ze initieel bedoeld was.
“Instrumenten die initieel worden gebruikt om het leven van burgers gemakkelijker of veiliger te maken, kunnen in de handen van een regime met foute intenties snel worden omgevormd tot de technologische instrumenten van een repressieve overheid.”
Elke technologie- of marketinggoeroe zal het beamen, de kern van digitalisering is het gemakkelijker maken voor je klanten. Of dat nu klanten van een bedrijf zijn of burgers van de overheid, het is essentieel om als dienstverlener te zorgen dat alles zo ‘smooth’ mogelijk verloopt. Je treinticket kopen met gezichtsherkenning, tolwegen betalen met cameraherkenning van je nummerplaat, betalen met je mobiele telefoon, winkels zonder kassa’s die via gezichtsherkenning of je telefoon volgen wat je in je karretje legt en de rekening naar huis sturen. Het kan allemaal en het maakt ons leven veel eenvoudiger.
Het maakt ook ons leven veel veiliger en gezonder. Lage-emissiezones worden gecontroleerd door camera’s die iedereen filmen die de stad binnenkomt. Camera’s op straat kunnen steeds vaker verdachte bewegingen opsporen en drones kunnen een verdachte eenvoudigweg blijven volgen. Tenslotte ‘als je niets verkeerds doet, moet je geen schrik hebben van al die camera’s.’
Technologie maakt ons leven veiliger en gemakkelijker en zolang we een goedaardige overheid hebben, is dat perfect. Maar als op een bepaald ogenblik politici met minder goede bedoelingen erin slagen om de macht te verwerven, staat er een prachtig technologisch apparaat klaar dat mits enkele aanpassingen zo kan omgebouwd worden tot de technologische kern van een repressieve overheid die zijn burgers wil controleren en alle verzet direct wil opsporen.
Tien jaar geleden leek technologie nog een facilitator te zijn voor burgers die in opstand kwamen tegen dictators. De betogers van de Arabische lente gebruikten Facebook en Twitter om zich te organiseren. In veel landen worden sociale media gemonitord om betogingen in de kiem te smoren. In China worden alle sociale media door de overheid gecontroleerd en komen kritische stemmen niet meer aan bod. En in de landen waar de controle niet optimaal is, zien we dat bij onrust desnoods het ganse internet platgelegd wordt, zoals recent nog gebeurde in Ethiopië.
Daarom is het essentieel dat we bij ons technologie-enthousiasme steeds kritisch blijven stilstaan, dat we niet alleen denken aan het gemak dat het ons oplevert, maar ook aan de risico’s die het zou creëren in de handen van minder goed menende politici. In een tijdperk waarin populistische leiders steeds populairder worden, is dit een risico dat we niet mogen negeren. ‘Convenience’ is steeds belangrijker voor klanten en burgers, maar we moeten toch vermijden dat we al swipend een autoritair regime binnenlaten.