Nepnieuws, echte gevolgen
Zo was/is er de samenzweringstheorie QAnon die claimt dat een geheim kabaal van satanische, kannibalistische pedofielen een kindermisbruiknetwerk uitbaten en plannen smeden tegen toenmalig president Donald Trump. Deze theorie werd dan weer gevoed door Trumps desinformatie over zijn verkiezingsnederlaag. De QAnon-aanhangers waren ervan overtuigd dat Trump gewonnen had en zich aan het voorbereiden was voor de ‘Storm’, de dag van de afrekening waarop Trump duizenden leden van dat kabaal zou arresteren en laten executeren.
QAnon bouwt verder op de ‘Pizzagate’theorie die viraal ging tijdens de verkiezingscampagne in 2016. Die theorie claimde dat de gelekte mails van John Podesta — Hillary Clintons campagnemanager — gecodeerde berichten bevatte die belangrijke Democraten linkten aan een netwerk van restaurants waar kinderen werden verhandeld en misbruikt.
De gevolgen van nepnieuws en bewuste desinformatie zijn niet louter online te vinden, maar kunnen ook in de echte wereld gevolgen hebben. Verschillende restauranthouders die gelinkt werden aan ‘Pizzagate’ werden lastiggevallen. Op 4 december 2016 stormde de 28-jarige Edgar Maddison Welch het pizzarestaurant Comet Ping Pong binnen en schoot met zijn geweer op een gesloten kast, in de overtuiging dat de misbruikte kinderen daarachter verstopt zaten.
Op 6 november verenigden groepen die de verkiezingsuitslag betwisten, QAnongelovers en aanhangers van andere extreemrechtse theorieën, zich in hun aanval op het Amerikaanse Capitool in Washington DC.
Er zijn handige ondernemers die van de verspreiding van nepnieuws hun businessmodel hebben gemaakt.
Nepnieuws is van alle tijden stelt Cindy Otis. In haar boek ‘True or False - A CIA Analyst’s Guide to Spotting Fake News’ (MacMillan, 2020) geeft ze voorbeelden hoe desinformatie gebruikt werd doorheen de geschiedenis, van de tijd van Ramses II, de Franse monarchie in de 17e eeuw, tot de Amerikaanse ‘founding fathers’.
Heel vaak gebruiken desinformatiecampagnes het feit dat veel mensen ontvankelijk zijn voor nepnieuws om hun boodschap te versterken. Zoals Trump gebruik kon maken van het nepnieuws dat al gegroeid was over Hillary Clinton op de website 4Chan, wordt nepnieuws vaak geïnstrumentaliseerd om bepaalde belangen te dienen.
Maar de laatste jaren is er iets veranderd. De verspreiding van fake news is geëxplodeerd. Eerst door de evolutie in de informatie- en communicatietechnologie die mensen over heel de wereld met elkaar verbonden heeft. En daarna door de komst van de sociale media die van iedereen niet enkel een ontvanger maar ook een potentiële zender hebben gemaakt.
- Lees het volledige artikel in het maartnummer van Ondernemen [PDF, 2 blz., 120 kB].