Londen: Keep left! Right!
De Britten zijn altijd al een beetje tegendraads geweest, zeker binnen de Europese Unie. De wijze waarop ze nu hun eigen economie en reputatie schade toebrengen, tart echter alle verbeelding. Tijdens onze ETION-belevingsreis naar Londen maakten we kennis met het buikgevoel van de Britten dat mee aan de basis lag van de verrassende uitslag van het referendum. Hier volgt een verslagje met enkele impressies.
Londen, hoofdstad van Engeland en het Verenigd Koninkrijk, werd gesticht door de Romeinen aan de oevers van de rivier de Thames. Vandaag herbergt deze metropool — op amper 3 vierkante kilometer — een van ’s werelds grootste financiële centra, ‘the City of Londen’. Pascal Paepen kent de City als zijn eigen binnenzak en gidst ons met zijn onuitputtelijke en boeiende anekdotes langsheen de belangrijkste bezienswaardigheden van dit financieel curiosum.
Tijdens onze tocht ontmoeten we tal van experts. We worden verwelkomd door de Belgisch-Luxemburgse Kamer van Koophandel. Een vertegenwoordiging van KBC Londen benadrukt de rol die het ondernemerschap vervult in de ontwikkeling van Londen als kloppend hart van de regio. Gertjan Vlieghe, een Belg die lid is van het monetair comité van de Bank of England, geeft uitgebreide economische duiding.
Momenteel is de City een grote bouwwerf. Heel wat projecten die als gevolg van de financiële crisis in 2008 werden uitgesteld, worden nu volop uitgevoerd. De 'Gherkin', de augurkvormige toren als herkenbaar symbool langsheen de skyline van de City, is intussen haast volledig ingesloten door hoogbouw.
Op het eerste zicht is hier geen spoor terug te vinden van brexit. Ook rond ‘Silicon roundabout’ hangt een optimistische sfeer. Dit rondpunt is de poort naar de zogenaamde ‘East side’ die onderdak biedt aan meer dan 3.000 hightech start-ups. We zijn er onder meer te gast bij de Belgische start-up ‘Story Me’, die video-communicatiefilmpjes maakt. Het is tevens een blij weerzien met enkele Belgische vertegenwoordigers van ‘Force Over Mass Capital’, een investeringsfonds dat zelf investeert in tal van hightech start-ups (early-stage technology).
Tijdens onze gesprekken staan we regelmatig stil bij de mogelijke gevolgen van brexit zowel op het vlak van handel als investeringsdynamiek. Een van de belangrijkste inzichten die we mee naar huis nemen, is dat de discussies rond brexit de aandacht afleiden van de echte problemen die hebben geleid tot de verrassende uitslag van het referendum.
De oorzaken betreffen onder meer een gebrekkige gezondheidszorg, matig onderwijs en slechte woonkwaliteit. Of er nu geen brexit komt dan wel een zachte of harde versie, de problemen van de Britten gaan er niet mee uit de wereld worden geholpen, integendeel.
Tot voor kort leek het er nochtans op dat brexit de Britse economie wind in de zeilen gaf. De economie bleef wonderwel goed presteren. De werkloosheid staat met 3,8% zelfs op een historisch laag peil. Er zou zelfs een renteverhoging door de centrale bank vanaf kunnen.
“De bouwwoede in Londen verhult de grote onzekerheid waarmee ondernemingen worden geconfronteerd.”
Mogelijks is dit eerder stilte voor de storm. Zoals in de rest van Europa neemt de onzekerheid toe. Vooral het investeringsklimaat kreeg klappen. De bouwwoede in Londen verhult de grote onzekerheid waarmee ondernemingen worden geconfronteerd. Voor welke scenario moet er vooruit worden gepland: geen, een zachte of een harde brexit? Investeringen worden uitgesteld en dat is nefast op termijn.
Lia van Bekhoven, journaliste en correspondent in Londen voor onder andere VRT-radio, Terzake, Elsevier en Knack, staat gekend als de ‘stem van Londen’. Ze schetst voor ons een beeld van de Britten dat verklaart waarom de meerderheid pro brexit heeft gestemd.
De Britten hechten bijvoorbeeld enorm aan hun vrijheid en daarom is ook privacy voor hen heilig. Bovendien is en blijft de tweede wereldoorlog voor de Britten de belangrijkste gebeurtenis uit de (recente) geschiedenis. Tegen die achtergrond is het voor de tabloids een koud kunstje om met een vijandbeeld anti-Europese gevoelens op te wekken.
Dat veel Londenaren geloven dat het ook met een harde brexit goed komt, wijst op een enorme ondernemersdynamiek. Londen is een bruisende metropool met ongekende mogelijkheden. Met haar economische, sociale en culturele afwisseling heeft de stad een enorm groot potentieel. Britten zijn zeer commercieel ingesteld en hebben een neus voor investeringen.
“Dat veel Londenaren geloven dat het ook met een harde brexit goed komt, wijst op een enorme ondernemersdynamiek.”
Opvallend is dat er ook werd geïnvesteerd in het sociaal weefsel. Dat blijkt tijdens ons bezoek aan de Shoreditch-wijk die we bereiken via een schilderachtige wandeling langsheen het Regent’s-kanaal. De wijk geeft een bijzondere kijk op de evenwichtige multiculturele ontwikkeling van het noordoosten van de stad. De street art op basis van graffiti staat symbool voor culturele vrijheid en creativiteit. We worden ingewijd in het werk van Banksy, Shepard Fairey, Eine, Roa en Jeff Koons.
In Mansion House, de officiële residentie van ‘the Lord Mayor of London’, maken we kennis met de creativiteit uit een ander tijdperk. Mansion House huisvest de zogenaamde ‘Harold Samual collectie’ van Hollandse en Vlaamse 17de-eeuwse meesters. De collectie bestaat uit 84 schilderijen, waaronder enkele zeer uitzonderlijke werken van onder meer Hendrick Avercamp, Gerard Ter Borch en Frans Hals. Het is een unieke verzameling en onze gids met Canadese achtergrond weet perfect hoe ze een Belgisch publiek moet bespelen.
Voor een laatste inhoudelijk hoogtepunt van onze reis zorgt Jolien Noels, dochter van Geert Noels. Vader en dochter ontvangen ons aan het Grantham Research Institute (LSE) voor een zeer boeiende uiteenzetting over duurzame economie.
We staan stil bij de randvoorwaarden voor een duurzame economische transitie. Opinies over dit onderwerp zijn vaak gebaseerd op gebrekkige kennis van feiten. Die feiten schetsen op het eerste zicht een somber beeld. Doordat we dankzij het onderzoek van het instituut over meer objectieve kennis en feiten beschikken, schuilt er echter ook een kans om de discussie te objectiveren. Vooral het blootleggen van de bijdrage van ondernemingen en sectoren tot de vergroening van onze economie, is een ware game changer.