Handelsoorlog maskeert grotere jobvernietiger

Fotograaf
Jan Locus

Opinie van Geert Janssens (De Tijd, 1 augustus 2018)

De handelsoorlog die de Amerikaanse president Donald Trump ontketende, maskeert een veel belangrijkere uitdaging. Het jobverlies door de automatisering is de echte reden voor de industriële afbraak in de VS. Ook wij blijven daarvan niet gespaard.

De geliefkoosde argumentatie van Trump om een handelsoorlog te voeren is dat de Verenigde Staten heel veel jobs in de verwerkende nijverheid hebben verloren door slechte handelsakkoorden. Sinds de VS het Nafta-handelsakkoord met Mexico en Canada ondertekenden en China toetrad tot de Wereldhandelsorganisatie, ging een derde van de industriejobs verloren.


Trump zet die twee feiten naast elkaar alsof het ene een gevolg is van het andere. Al in zijn verkiezingscampagne beschuldigde hij China van oneerlijke concurrentie. Het handelstekort van de VS met China maar ook Mexico en Canada, is in zijn redenering het bewijs dat zijn voorgangers verkeerde keuzes maakten die hebben geleid tot een fikse de-industrialisering.

"De krapte op de arbeidsmarkt geeft de indruk dat de impact van de automatisering meevalt, maar de krapte kan de trend net versterken."

De realiteit is veel genuanceerder, maar daarom niet minder zorgwekkend. Studies wijzen uit dat er inderdaad heel wat jobs in de VS verloren gingen door een toename van de import uit China. Maar het grootste deel van de jobs dat in de Amerikaanse industrie voor de bijl ging, was een gevolg van de automatisering en niet van de internationale handel.

Die evolutie grijpt steeds sneller om zich heen. Ook in andere industrielanden zien we een gelijkaardige evolutie. In eigen land verdwenen sinds 2000 meer dan 150.000 industriële jobs. De enige uitzondering in de rijke wereld is de Duitse industrie. Daar is het aantal jobs op peil gebleven, maar dat vergde een enorme stijging van de output.

De trend van automatisering zal niet snel keren, integendeel. Hij zal zich versterken en uitbreiden naar andere sectoren. In de telecom-, vervoers-, opslag- en financiële sector staat het aantal jobs al geruime tijd onder druk. Maar inmiddels komen in alle sectoren taken in aanmerking voor automatisering, zelfs in de dienstensector.

Een belangrijke oorzaak is dat de mens almaar minder comparatieve voordelen heeft tegenover robots of machines. Robots worden ‘handiger’ dankzij een verhoogde sensitiviteit en een fel verbeterde motoriek, en algoritmes zijn in staat patronen te herkennen en kunnen daardoor een hele waaier van minder routinematige taken aan.

Gevaren

Moeten we ons daar grote zorgen over maken? De huidige krapte op de arbeidsmarkt geeft toch een totaal andere indruk? Of is dat gezichtsbedrog? Is het verstandig de ervaringen in een hoogconjunctuur te beschouwen als representatief voor een evolutie over een langere termijn?

"De mens heeft almaar minder voordelen tegenover robots of machines."

De krapte maakt dat de kosten van de automatisering nog verder dalen. De trend kan daardoor wel eens exponentieel worden. Een lasser is drie keer duurder dan een robot. Dat verschil wordt de komende jaren alleen maar groter en die evolutie is onomkeerbaar. En zo komen er elke dag voorbeelden bij, ook uit sectoren waar je het niet meteen verwacht, zoals die van de financiële en administratieve diensten.

Het gevaar van een onderschatting van die evolutie is groot, temeer omdat er in de VS een president is verkozen op basis van retoriek die steunt op foutieve veronderstellingen. Een grote groep Amerikanen was in het verleden het slachtoffer van internationale handel, maar vooral - en steeds meer - van automatisering. Een zwak sociaal systeem kan hun leed amper verzachten, een handelsoorlog evenmin. De gevaren van die evolutie voor onze samenleving en voor de houdbaarheid van ons socio-economisch model onderschatten zou figuren als Donald Trump nog meer in de kaart spelen. Laten we ze die speelruimte niet geven en tijdig met ons huiswerk beginnen.

Copyright © 2018 Mediafin. Alle rechten voorbehouden