Europa's Groene Trilemma

Europa staat vandaag voor drie uitdagingen: een snelle energietransitie, haar afhankelijkheid van China verminderen en onze economie doen heropleven. Zoals we ze vandaag benaderen, lijken deze drie doelstellingen helaas een trilemma te worden, waarbij de ene doelstelling nastreven ten koste gaat van de andere doelstellingen.

Uitdagingen

Ten eerste, de noodzaak van een snelle energietransitie is onmiskenbaar. Om de opwarming van de aarde tegen te gaan en onze klimaatdoelen te halen, moeten we snel overschakelen naar hernieuwbare energiebronnen. Dit vraagt om massale investeringen in technologieën zoals zonnepanelen en windmolens, die grote hoeveelheden grondstoffen vereisen.

Daar komt de tweede doelstelling om de hoek kijken: het verminderen van onze afhankelijkheid van China. China domineert momenteel de markt voor veel van deze cruciale grondstoffen en technologieën. Europa wil deze afhankelijkheid terugdringen door meer lokaal te produceren en strategische voorraden aan te leggen. Echter, dit betekent hogere kosten en grotere investeringen in onze eigen toeleveringsketens.

De derde doelstelling is het stimuleren van de Europese economie door meer industriële activiteit. Het idee is dat de energietransitie banen kan creëren en onze industriële basis kan versterken. Maar, lokale productie is duurder dan importeren uit China. Hierdoor stijgen de kosten van bijvoorbeeld zonnepanelen, wat betekent dat we minder kunnen installeren voor hetzelfde geld, en de energietransitie dus trager zal verlopen.

Dit creëert het groene trilemma: hoe kunnen we snel verduurzamen, onafhankelijker worden van China en tegelijkertijd onze economie laten floreren? Deze doelen lijken elkaar in de weg te staan.

Hoe kunnen we snel verduurzamen, onafhankelijker worden van China en tegelijkertijd onze economie laten floreren?

Alternatief

Maar er is een alternatief. Een deel van de oplossing ligt in internationale samenwerking en diversificatie. In plaats van volledig protectionistisch te werk te gaan, zouden de EU en de VS samen met andere bevriende landen moeten inzetten op veilige en diverse toeleveringsketens. Dit vermindert de afhankelijkheid van China zonder de kosten exorbitant te verhogen.

Daarnaast moeten we investeren in innovatie. Nieuwe technologieën kunnen bepaalde mineralen minder cruciaal maken, hoewel dit tijd vergt. Ook recyclage kan op termijn een belangrijke rol spelen. Wanneer de eerste generatie zonnepanelen en windmolens afgedankt wordt, ontstaat er een secundaire grondstoffenmarkt die de druk op primaire grondstoffen kan verlichten.

Helaas zien we momenteel een trend naar meer protectionisme. Landen proberen hun afhankelijkheid van anderen te verminderen door bijvoorbeeld invoertarieven in te voeren. Dit kan op de korte termijn aantrekkelijk lijken, maar het vertraagt de energietransitie en verhoogt de kosten. Ook in de VS kiest Biden resoluut voor het ondersteunen van de eigen economie ten koste van een versnelde energietransitie. Getuige daarvan de gigantische importtarieven die zijn administratie invoert op elektrische voertuigen, zonnepanelen, batterijen…

De enige weg vooruit

Europa staat dus voor een cruciale keuze. Willen we vasthouden aan protectionistische neigingen, met alle nadelen van dien, of kiezen we voor een strategie van samenwerking en innovatie? Alleen door slim te investeren in technologie en samenwerking kunnen we het groene trilemma aanpakken en een duurzame, onafhankelijke en welvarende toekomst creëren.

Het is een delicate evenwichtsoefening, maar het is de enige weg vooruit.

Leestip

Diels, Hans (2024), Markt onder vuur. Hoe politieke conflicten de economie verstoren (en wat we eraan kunnen doen), Leuven: Lannoo Campus, 200 blz., EAN 9789401499545.