ETION Forum 2021 – De kracht van twijfel

Gino Vijncke: “Ik ben zelf een twijfelaar en ken het gevecht tegen de verlamming die dan op de loer ligt, maar dat moment van twijfel kan heel vruchtbaar zijn.” ETION had ‘twijfelaars’ van allerlei pluimage die ook duidelijk maakten dat ‘De kracht van twijfel’ vele vormen kan aannemen.

Keynotespreker Alan Iny, Global Leader en Director voor creativiteit en scenario’s bij de Boston Consulting Group, betoogde dat innovatie begint bij twijfel. Met zijn internationale bestseller ‘Thinking in New Boxes’ beschrijft hij een nieuw paradigma voor creativiteit en zet hij uiteen hoe innovatie begint bij het in vraag stellen van het vertrouwde perspectief. Vanzelfsprekende waarheden op losse schroeven zetten, veronderstelt nu eenmaal dat men twijfel toelaat (u leest daarover meer in Ondernemen).

Wat is kunst?

Voor kunstenaar Koen Vanmechelen was een en ander wel herkenbaar. Als kunstenaar introduceerde hij jaren geleden ‘diversiteit’ via het fenomeen kip in de wereld van de kunst (lees ook het interview in Ondernemen). Dat ging gepaard met ophef en weerstand. Maar net als Alan Iny heeft Vanmechelen het over vastgeroeste opvattingen in onze hersenen, met name over wat kunst is. Twijfel is ook in dat proces een belangrijke fase, “net voor kunst ontstaat. Dat gaat gepaard met angst en onzekerheid.”

Voor Koen Vanmechelen schuilt die in het zich openstellen voor andere disciplines om zich te laten bevruchten. Uit kruising zal verrijking ontstaan, maar je weet niet echt wat dat zal opleveren. “Zodra je diversiteit toelaat, begint de beweging en die brengt de passie mee en zo ga je over een grens en ontdek je andere dingen.”

Zodra die serendipiteit er is, weet je als kunstenaar dat je iets hebt, maar daar gaat onvermijdelijk twijfel en onzekerheid aan vooraf. “Uit de vrijheid die de kunst neemt, ontstaan dan nieuwe ideeën, die uiteindelijk ook tot hele concrete resultaten leiden buiten de kunst.” Zoals de ideeën rond diversiteit die uitmonden in ondernemersprojecten rond het kruisen van kippen die veel resistenter blijken te zijn.

Twijfel tegen een toxische machocultuur

Voor Dewi Van De Vyver klonk dat niet zo ver gezocht, zelfs al is zij dan CEO van een IT-dienstverlener, waarvan je misschien denkt dat zekerheid en accuratesse primeren. “Natuurlijk moet uiteindelijk de code kloppen”, zo stelde Dewi Van De Vyver. Maar bij Flow Pilots krijgt ‘twijfel’ een belangrijke plaats in het initiële gesprek met klanten. “We stellen heel veel vragen naar het doel van een project, vooral heel veel waarom-vragen. Dikwijls leidt dat tot een challengen van het project en dat creëert een noodzakelijk moment van onzekerheid en twijfel.”

Dat is overigens niet evident in deze wereld, waar het mannelijke nog altijd domineert. Dat staat voor een aanpak “Kom, ik zal dit wel even voor jou oplossen. Klanten hebben dat soms graag, omdat ze even al hun zorgen bij jou kunnen leggen, maar dat leidt niet tot de beste oplossingen.” De optimale aanpak krijg je eerder via een co-creatiebenadering, waarbij de IT-dienstverlener goed de business van de klant leert kennen. Dewi Van De Vyver: “Als de klant eenmaal die twijfel toelaat, komt het mooiste. Samen begeleiden we hem naar een uitkomst en zo weten we uiteindelijk samen waarom we doen wat we doen.” “Eigenlijk hebben wij als externe partij de luxe dat we naïeve vragen kunnen stellen, waarbij we onze klant in zijn kracht laten, want hij kent tenslotte het bedrijf.”

Ook als CEO is Dewi trouwens het soort baas dat niet alle antwoorden in pacht heeft en ook op de werkvloer haar twijfel toont. Dat is voor haar de enige manier om een beroep te doen op inbreng van medewerkers. Twijfel als deel van de bedrijfscultuur, zeg maar. Ze beseft dat dat niet evident is vandaag, waar het publieke debat hard is en confronterend. Ze noemt het “een toxic male culture waar iedereen vast gelooft in wat hij denkt. Het is moeilijk geworden om zich open te stellen voor wat anderen geloven en met open geest te kijken. Nochtans is dat de manier waarop je ruimte schept voor creativiteit. Dewi Van De Vyver: “Alan Iny gaf vanavond al aan hoe belangrijk twijfel en openheid voor andere perspectieven zijn voor creativiteit. Geef jezelf het mooiste cadeau: twijfel en zie dat als een teken dat je openstaat voor nieuwe dingen. Besef dan dat je nog ontvankelijk bent voor wat er om je heen gebeurt.”

Een rekenmodel

In de zaal zat nog een twijfelaar: Ignace Schops, directeur Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Hij was die avond aanwezig als winnaar van de ETION Leadership Award (meer over die Award). Naast de klassieke criteria lette de jury dit jaar ook op de focus van de leider op creativiteit en innovatie. “Ik schat deze prijs heel hoog in omdat een organisatie van ondernemers nu net als ik de verbinding legt tussen mijn werk rond biodiversiteit en klimaatverandering en ondernemerschap”, zo dankte Ignace Schops.

Twijfel was ook hem niet vreemd. “Toen ik dertig jaar geleden begon over biodiversiteit, botste ik aanvankelijk vooral tegen muren. Maar dat gevoel dwong me tot nadenken over een nieuwe taal over natuur, met name de socio-economische. Viel daar een verhaal rond te maken? De eerste poging was het Nationaal Park Hoge Kempen, voorlopig nog het enige in België. We zijn dan tot een methode gekomen om de ecologische meerwaarde te becijferen in termen van toerisme, CO2-opslag, zuiver drinkwater…” Op de duur kon Schops voorrekenen dat een natuurpark rechtstreeks en onrechtstreeks zorgt voor 5000 banen en jaarlijks een 191 miljoen euro opbrengt, kreeg hij spontaan telefoontjes van kabinetten “om samen eens te twijfelen rond wat we het Green (re)connection model noemen.” Schops gaf overigens nog mee dat er drie nationale parken extra komen in België gebaseerd op dat rekenmodel.

Basis voor cultuurverandering

In zijn slotwoord herinnerde ETION-voorzitter Dirk Vandeputte zich dat ook hij aanvankelijk huiverig stond tegenover de keuze voor twijfel, een begrip dat zo’n negatieve bijklank heeft. “Doet het niet vooral denken aan onzekere mensen die niet beslissen en nooit zeggen waar het op staat”, zo blikte hij terug.

“Ondertussen ben ik gaan beseffen dat net niet twijfelen al te gemakkelijk is. Je luistert te weinig en stelt je gewone praktijk niet meer in vraag. Terugblikkend weet ik zeker dat ik meer goede beslissingen genomen heb na een periode van twijfel dan vanuit snelle zekerheid. Mijn beste beslissingen nam ik toch na ruimte voor twijfel en voor nieuwe perspectieven. Ik begrijp nu dat twijfelen moed vergt en eerder getuigt van de sterkte om zichzelf te laten kennen.” Twijfel dus als basis voor een cultuurverandering.