Denk in het eindtermendebat eerst aan het kind
Opiniebijdrage van Serge Huyghe (De Tijd, 30 augustus 2017)
Veeleer dan elkaar te bekampen over de vorm van de eindtermen in het onderwijs, moeten we ons toespitsen op de inhoud. Concreet genoeg, maar niet betuttelend. Dat is de essentie voor de leerlingen, en die primeren.
Met de eerste schooldag in aantocht zit het er bovenarms op tussen de N-VA en Lieven Boeve, de directeur-generaal van het Vlaams katholiek onderwijs. De inzet van het debat: de eindtermen. Boeve verwijt de N-VA dat ze scholen van de vrijheid wil beroven ‘om te doen wat goed is voor de leerlingen’.
“Is er sprake van een machtsstrijd? Zeker. Want het gaat over hoe centraal ons onderwijs wordt aangestuurd.”
Eindtermen zijn beknopte omschrijvingen van de basiskennis, inzichten en vaardigheden waarover een leerling moet beschikken bij de afronding van zijn opleiding. De huidige eindtermen uit 1997 zijn zonder twijfel aan een opfrisbeurt toe. Daarom werd een paar jaar geleden een dialoog met de samenleving opgestart. Dat leverde een amalgaam aan voorstellen op. De bal ligt nu in het kamp van het Vlaams Parlement, dat bij decreet de eindtermen vastlegt. Maar sinds de zomervakantie zit het debat muurvast. Een heikel punt is net de onderwijsvrijheid die Boeve aanhaalt.
Is er sprake van een machtsstrijd? Zeker. Want het gaat over hoe centraal ons onderwijs wordt aangestuurd. Het stond in de sterren geschreven dat dit debat er zou komen. Twintig jaar geleden, bij de creatie van de eindtermen, was er enerzijds de vrees voor vrijheidsbeknotting, terwijl anderzijds sommige beleidsmakers ervan droomden scholen centraler aan te sturen. Toen kwam er een compromis uit de bus waarbij de leerplannen de vakgebonden eindtermen concretiseren. De eindtermen zijn dus minimumdoelen die de overheid noodzakelijk en bereikbaar acht voor een leerlingenpopulatie. Over hoe die bereikt moeten worden, spreekt de overheid zich niet uit.
Het is in dit debat interessant vast te stellen dat de N-VA altijd spreekt over de vrijheid van de school en de leerkracht. Maar in Vlaanderen stelt het gros van de scholen de leerplannen niet zelf op. Ze vallen terug op hun netten en koepels, die pedagogische ondersteuning geven. Daar wringt het schoentje. Als je scholen centraler wil aansturen, kan dat alleen door de bewegingsruimte van de penhouder van de leerplannen, de koepels en de netten, te beperken.
Zou ons onderwijs beter af zijn met de invulling van de eindtermen op schoolniveau? Dat is geen evidente vraag. In theorie kan je volmondig ja zeggen, maar een realitycheck is echt aangewezen.
Critici schilderen koepels en netten vaak af als een soort moloch die alles top-down beslist. Mijn ervaring is genuanceerder. Veel scholen zijn blij een beroep te kunnen doen op de knowhow en de professionaliteit van hun net. En in het vrije net kan een school echt wel keuzes maken. Je school is alleen maar lid van de koepel en blijft ingebed in een autonome vzw. Dat de koepel je school overstelpt met pietluttigheden en beperkingen is op zijn minst overdreven.
“Critici schilderen koepels en netten vaak af als een soort moloch die alles top-down beslist. Mijn ervaring is genuanceerder.”
Dat de school niet moet instaan voor alle vakgebonden leerplannen is voor velen ook een opluchting. Het zijn niet zomaar enkele wijzen die in een ivoren toren de leerplannen opstellen. Leerkrachten en vakbegeleiders zijn er actief bij betrokken.
Is het dan allemaal rozengeur en maneschijn? Verre van. We merken dat de leerplannen van sommige vakken te uitgebreid en te gedetailleerd zijn. Zo beperken ze de onderwijsvrijheid van de leerkrachten. Toch zijn er ongetwijfeld leerkrachten die erg blij zijn met die gedetailleerde plannen.
Er zijn ook vakoverschrijdende eindtermen, het cement tussen de vakgebonden eindtermen. Ze garanderen dat jongeren kennismaken met thema’s die niet meteen in een vak te vatten zijn, zoals milieueducatie of sociale vaardigheden. Maar in de praktijk komt er van die vakoverschrijdende eindtermen weinig in huis. Net omdat ze te uitgebreid zijn. Eindtermen en leerplannen hebben allebei hun tekortkomingen: soms zijn ze te uitgebreid, soms te vaag, soms te omschrijvend...
Laten we dit debat daarom overstijgen en focussen op de inhoud van de eindtermen en de leerplannen. Voor het kind is dat de essentie. Zorg ervoor dat onze kinderen als kritische volwassenen hun plaats in onze maatschappij kunnen innemen. Wees concreet genoeg, maar verval niet in een betutteling waarbij het onderwijs tot in het kleinste detail alle levensaspecten moet coveren. Ook de ouders en andere maatschappelijke spelers hebben een rol te vervullen.
- Serge Huyghe is onderwijsexpert bij ETION, forum voor geëngageerd ondernemen. Daarnaast is hij ook voorzitter van de raad van bestuur bij de Vrije Technische Scholen vzw in Kortrijk.
Copyright © 2017 Mediafin. Alle rechten voorbehouden