De jacht op de eenhoorn
Doordenker van Jochanan Eynikel (Ondernemen, oktober 2019)
Een raadseltje: België heeft er één, de VS telt er ongeveer 200, Estland heeft er per capita het meeste ter wereld, namelijk vier. Het antwoord: eenhoorns. Of unicorns zoals de uit Silicon Valley overgewaaide term luidt voor start-ups met een beurswaarde van minstens een miljard dollar. Ze zijn de natte droom van vele starters en van nog veel meer investeerders. Hun aantal groeit, maar worden we er ook beter van?
Airbnb en Uber zijn gekende voorbeelden van jonge bedrijven die op korte tijd een enorme beurswaarde genereerden. Europese voorbeelden zijn de Britse maaltijdkoerier Deliveroo of het Estse Transferwise, dat op minder dan 10 jaar tijd Western Union op de hielen zit als grootste speler in internationaal betaalverkeer. In België bereikte databeheerder Collibra als eerste de magische status van unicorn.
Het blijven zeer grote uitzonderingen, vandaar de verwijzing naar de mythologische eenhoorn. Toch blijven unicorns voor durfkapitalisten zeer aantrekkelijk. Wie vroeg kan investeren in een miljardenbedrijf in wording, wint de jackpot. Veel regio’s of startup-incubators meten hun succes daarom af aan het aantal unicorns dat men voortbrengt. Een beetje zoals universiteiten zich vergelijken op basis van hun aantal voortgebrachte Nobelprijswinnaars.
"Een eenhoorn is een mooi symbool voor een onderneming die uitzonderlijk presteert. Maar het is ook een fictief wezen."
Davids die Goliaths naar de kroon steken, spreken tot de verbeelding. Ze inspireren jonge ondernemers en dat is een goede zaak. Tegelijk is het uitkijken met het gelijkstellen van doelen en middelen. Kapitaal genereert middelen voor starters om te groeien. Maar in de blinde adoratie van de unicorn-status, wordt de exponentiële groei naar het miljard een doel op zich. Sommige starters beginnen zelfs hun onderneming met een verkoop of ‘exit’ in gedachten. Niet de klant of de rentabiliteit van het bedrijf maar de financiële schaal lijkt wel het enige doel. Het is alsof we de zin van een mensenleven zouden gelijkstellen aan onze lichamelijke omvang.
De zogenaamde Friedmandoctrine stelde het doel van een onderneming gelijk aan aandeelhouderswaarde creëren. Een groeiend aantal bedrijven stelt dat vandaag in vraag. Een invloedrijke raad van 181 Amerikaanse CEO’s verklaarde onlangs dat aandeelhouderswaarde niet langer de ultieme bestaansreden van hun onderneming vormt. Hun ‘purpose’ ligt voortaan in het bieden van meerwaarde aan meerdere stakeholders zoals consumenten, leveranciers en het leefmilieu. Getekend, Jeff Bezos van Amazon, Tim Cook van Apple, Mary Barra van General Motors en 178 andere captains of industry.
Dat is makkelijk gezegd voor bedrijven die zelf al ettelijke miljarden waard zijn. Maar als signaal van een economie die het primaat van de aandeelhouder afzweert, kan het wel tellen. Het kan de hongerige jacht op het miljard in de ‘start-up’-wereld wat relativeren. Een eenhoorn is een mooi symbool voor een onderneming die uitzonderlijk presteert. Maar het is ook een fictief wezen. De geschatte waarde van een bedrijf is dat ook. Als de gemeenschap er niet meer in gelooft, verdwijnt de waarde ervan. Ultiem kan de onderneming er zelfs aan ten onder gaan.
Het zou daarom goed zijn dat de ruimere betekenis van een onderneming ook in de start-up-wereld wat meer het doel vormt. Zowel bij investeerders als bij de jonge wolven zelf. Niet per se als snelste de grootste zijn, maar het grootbrengen van een gezond en duurzaam rendabel bedrijf moet het doel zijn.
Welke meerwaarde biedt de onderneming voor diverse belanghebbenden zoals consumenten, werknemers, investeerders en de samenleving? Welke veranderkracht gaat er uit van de beloftevolle starter? Dat is wat een bedrijf vleugels geeft. En hadden eenhoorns ook geen vleugels?