5 lessen uit de coronacrisis over de wereld waarin we beland zijn
Volgens veel commentatoren is het coronavirus een grote gamechanger die voor eens en altijd verandert hoe de wereld draait. Zo ver gaan wij niet. Maar het virus en de reacties erop kristalliseren wel een paar wereldwijde trends uit.
De wereld is de laatste dertig jaar in een ijltempo geglobaliseerd. Goederen, kapitaal, diensten en mensen bewegen relatief ongehinderd tussen landen, met alle voordelen voor onze welvaart van dien.
Tegelijkertijd zorgt dit er ook voor dat een aantal zaken die we als maatschappij minder graag zien komen, ook sneller hier geraken. Pandemieën trekken over grenzen. Voordat COVID-19 zijn reis rond de wereld maakte, kenden we in deze eeuw al SARS, de Mexicaanse griep, de varkensgriep en nog een aantal andere epidemieën die beperkt bleven tot bepaalde delen van de wereld (ebola, chikungunya, zika…). De vluchtelingencrisis die enkele jaren geleden begon, toonde hetzelfde aan: we kunnen de wereld niet buiten houden.
In 2005 presenteerde New York Times-columnist Thomas Friedman de geglobaliseerde wereld in zijn boek ‘The World is Flat’. In dat boek gaf hij mooi de sfeer weer die er leefde in het Westen. We waren terechtgekomen in een wereld waarin politieke grenzen niet meer waren geworden dan lijntjes op een kaart en waar niemand nog rekening mee moest houden.
“Politieke grenzen zijn terug van (nooit) weggeweest.”
Maar de coronacrisis heeft een trend die er al langer is, nog eens mooi blootgelegd. Politieke grenzen zijn terug van (nooit) weggeweest. Brexit en de recente handelsoorlogen tussen de VS enerzijds en Europa en China anderzijds maakten al duidelijk dat politieke grenzen terug een grotere impact krijgen op economische stromen.
Toen Italië een oproep deed aan de andere EU-landen om een aantal kritische tekorten in medisch materiaal aan te zuiveren, reageerde er niemand. Hierdoor moest Italië dramatische keuzes maken bij triage van welke patiënten het nog wel of niet kon helpen. Duitsland en andere EU-landen voerden exportcontroles in op medisch materiaal en de Franse overheid nam alle maskers zelf in beslag. In momenten van hoogste nood bleek zelfs de eenheidsmarkt niet meer dan een velletje papier. Tegelijkertijd deed de Amerikaanse president Trump een poging om voor $1 miljard het Duitse bedrijf Curevac te kopen om zo een mogelijk COVID19-vaccin veilig te stellen voor exclusief gebruik in de VS.
“In momenten van hoogste nood bleek zelfs de eenheidsmarkt niet meer dan een velletje papier.”
Een centrale rol in de productieketen is nu meer dan ooit iets dat politiek gebruikt kan worden. Exportcontroles worden al langer gebruikt voor politieke doeleinden. Vroeger vooral in de militaire industrie, maar recent ook vaker in de technologiesector (zoals bij de Huawei-ban). Recent zagen we Japan nog exportbeperkingen invoeren op de uitvoer van chemicaliën naar Zuid-Korea omwille van een historisch dispuut.
Omgekeerd kan een centrale rol in een bepaalde productieketen ook gebruikt worden om goodwill te creëren. De oproep van Italië werd wel door China beantwoord. Iets wat de Italianen en hun regering niet lichtelijk zullen vergeten als er in de toekomst in de EU een positie ten aanzien van China moet worden ingenomen.
Nog voor de strijd tegen het coronavirus is beslecht, wordt de strijd over het virus al gevoerd. De Amerikaanse president Trump spreekt heel de tijd over het ‘China-virus.’ En een Amerikaanse senator stelde zelfs dat het virus een gelekt biologisch wapen zou zijn. De Chinese overheid beschuldigt op haar beurt de Amerikanen ervan niet helemaal eerlijk te zijn over wat ze over het virus weten en voedt hiermee complottheorieën die het virus een Amerikaanse oorsprong geven.
Deze complottheorieën zijn slechts een front in de perceptiestrijd over het virus. China wil nu ook vooral haar rol in de strijd tegen het virus, zowel binnen China als globaal, in de verf zetten en zo het contrast verhogen met het op zichzelf gerichte Westen.
In deze crisis vergelijkt de bevolking heel de tijd de aanpak van haar eigen regering met die van andere landen. De perceptie van de Chinese aanpak van de coronacrisis schommelde tussen verontwaardiging over het negeren van het probleem toen het zich aandiende, en bewondering voor de daadkrachtige (herinner u het ziekenhuis dat in enkele dagen werd gebouwd) reactie daarna waardoor China het virus gedeeltelijk onder controle kreeg. Tegelijkertijd blijft er twijfel over de Chinese cijfers en zou er ook Chinees bewijsmateriaal vernietigd zijn.
Ondertussen groeit er ook wereldwijd verbazing over hoe slecht een aantal Westerse landen de crisis aanpakken. Landen als het VK en Nederland lijken de teugels kwijt en de VS lijkt goed op weg om het grootste slagveld van het virus te worden.
"In deze crisis vergelijkt de bevolking heel de tijd de aanpak van haar eigen regering met die van andere landen."
Ondertussen is China bezig met een propagandacampagne die haar aanpak van de crisis moet ondersteunen. Aantonen dat het Chinese autocratische model beter is dan het Westerse democratische model is essentieel voor China en de Amerikaanse aanpak bevestigt dit enkel. Geen enkel land heeft meer experten en bedrijven die oplossingen kunnen voorstellen, maar de VS slaagt er, door de combinatie van politiek opportunisme en een incompetente administratie, niet in om de crisis onder controle te krijgen.
Maar als dit een voorbeeld moet zijn van de strijd tussen autocratie en democratie, laat ons dan ook even kijken naar Japan en Zuid-Korea: twee democratische landen die iedereen het nakijken geven in hoe ze het virus heel snel onder controle kregen.
- Lees het volledige dossier over de coronacrisis in het aprilnummer van Ondernemen [PDF, 6 blz., 772 kB].