Silicon Island

In de Zuid-Chinese Zee, op 130 km van China, ligt een land dat niet vertegenwoordigd is in de Verenigde Naties. Bedrijven uit dat land produceren bijna zeven op tien microchips ter wereld. En dat zou wel eens een probleem kunnen worden. Autofabrieken wereldwijd moeten de laatste weken hun productie terugschroeven. Niet door een verminderde vraag maar door een tekort aan microchips. Het huidige tekort wordt veroorzaakt door een combinatie van een onverwachte toename in de vraag naar personenwagens en een boom in de markt voor consumentenelektronica.

De krapte in microchip-markt toont de fragiliteit van de toeleveringsketens van halfgeleiders. En waar de tekorten nu worden veroorzaakt door een onevenwicht tussen vraag en aanbod, is de sector ook heel gevoelig voor geopolitieke disruptie. De centrale spil in dat verhaal is Taiwan, dat de kern is van de wereldwijde microchip-industrie, maar ook een land dat een centrale rol speelt in de rivaliteit tussen de Verenigde Staten en China.

Heel wat bekende bedrijven uit de microchip-industrie — denk maar aan AMD, Apple, Broadcom, MediaTek, Nvidia en Qualcomm — laten hun chips maken door één bedrijf: Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC). Het bedrijf produceert meer dan de helft van alle microchips ter wereld. Samen met enkele andere Taiwanese bedrijven produceren ze bijna 70% van alle microchips.

Dat is de start van een globale toeleveringsketen waarvan heel wat andere industrieën afhankelijk zijn. Of het nu gaat over de elektronica-, defensie- of de automobielindustrie, ze komen allemaal vast te zitten als de toelevering van microchips stokt, iets wat de voorbije maand duidelijk werd in de auto-industrie.

Taiwan is naast het centrum van de wereldwijde microchip-productie, ook een van de belangrijkste geopolitieke hotspots van de komende jaren. De status van Taiwan is al jaren ambigu. Het land is de facto een onafhankelijke staat, maar het wordt slechts erkend door 15 (allemaal kleine) andere landen. Bovendien probeert China systematisch landen hun erkenning van Taiwan te laten intrekken. China is altijd heel duidelijk geweest in haar ultieme doel: hereniging van deze afvallige provincie met het moederland.

De spanning rond Taiwan neemt de laatste jaren toe. Het land dreigt de spil te worden in een conflict tussen de VS en China. Langs de ene kant verhoogt China steeds meer de druk op het eiland door militaire oefeningen te organiseren in de buurt van Taiwan en straaljagers door het Taiwanese luchtruim te laten vliegen. Tegelijkertijd is ook de houding van de VS aan het evolueren. Hoewel de VS steeds informele relaties heeft onderhouden met Taiwan en het land voorzien heeft van wapens, heeft het tot voor kort de ambiguïteit over de relaties met Taipei bewaard. President-elect Trump brak in 2016 met de traditie door rechtstreeks met president Tsai Ing-wen te bellen. De hoeveelheid en de sofisticatie van de wapens die verkocht worden, nam ook toe. De nieuwe Amerikaanse president Biden lijkt deze evolutie verder te zetten: hij nodigde voor het eerst de Taiwanese vertegenwoordiger in Washington (geen officiële ambassadeur) uit om zijn inauguratie bij te wonen.

Hoewel noch China, noch de VS momenteel uit is op een militaire confrontatie, is een escalatie na een incident niet uitgesloten. Een jaar geleden konden een Amerikaans en een Chinees oorlogsschip een botsing maar nipt vermijden. Een escalatie na een dergelijk incident met dodelijke slachtoffers is zeker niet uit te sluiten.

Taiwan, en meer bepaald TSMC, wordt ook een centrale pion (of slagveld) in de strijd tussen de VS en China over technologische suprematie. De VS zet TSMC onder druk om niet meer te leveren aan het Chinese Huawei, tot voor kort een van hun belangrijkste klanten. Ondertussen probeert China haar eigen microchip-industrie op poten te zetten.

Maar een gedwongen economische/technologische ontkoppeling tussen de VS en China, waarbij Taiwan en TSMC moeten kiezen aan wie ze nog leveren, dreigt de globale industrie in gevaar te brengen. Een bedrijf als TSMC kan enkel maar de nodige kapitaalinvesteringen doen indien het een globale markt kan bedienen. De enorme kapitaalsintensiteit is een van de redenen waarom er momenteel geen andere bedrijven investeringen doen om de kleinste — 3-nanometer — chips te kunnen produceren. TSMC heeft pas een fabriek van 20 miljard dollar neergezet om dit te kunnen.

Amerikaanse exportcontroles op de Chinese chipfabrikant SMIC hebben de tekorten voor de Amerikaanse auto-industrie al verergert. De VS en verschillende Europese landen proberen nu om de eigen chipindustrie nieuw leven in te blazen. Maar voor de meest cutting edge chips zal het moeilijk zijn om de productie zonder massale subsidiëring gelanceerd te krijgen. Tekorten in de toeleveringsketen zullen in de toekomst alleen maar vaker voorkomen en Taiwan zal in het centrum blijven van zowel het huidige economische conflict als een mogelijk militair conflict tussen de VS en China.