Ikigai: Japanse wijsheid voor duurzame loopbanen en bedrijven
Waarom ben jij op aarde? Hoe sta je ’s ochtends op met een gevoel dat je een verschil maakt? En hoe blijf je dat doen, jaar in, jaar uit? Het antwoord: door in evenwicht te zijn met je ikigai.
Ikigai is Japanse levenswijsheid samengevat in een eenvoudig venndiagram. Het stelt je vier belangrijke vragen:
- Doe jij de dingen waar je goed in bent?
- Doe jij deze dingen graag? (Gefeliciteerd: je hebt een passie)
- Heb je het gevoel dat de wereld op je diensten zit te wachten? (Gefeliciteerd, nu heb je ook een missie)
- Is de maatschappij bereid om voor je diensten of talenten te betalen? Met andere woorden, kan je geld verdienen met je passie en missie – want er is “no such thing as a free lunch”.
Wanneer je ja geantwoord hebt op deze vragen, ben je in evenwicht met je ikigai. Dan is de kans groot dat je met een glimlach aan je werkdag begint. Je bent gelukkig met je werk omdat je een balans hebt bereikt tussen zingeving, plezier, comfort, materiële welvaart, voldoening en het gevoel dat je ertoe doet.
(Door YawLifeInc. (Eigen werk) [CC BY-SA 4.0
(https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)],
via Wikimedia Commons)
Werken houdt jong. Er zit een waarheid in, maar het geldt niet voor iedereen en niet voor eender welke job. Ik ken heel wat ondernemers boven de zestig en zeventig die tot de meest dynamische en charismatische personen behoren die ik me kan voorstellen. Ze lijken in bezit te zijn van een onuitputbare bron van energie – hernieuwbare energie.
Met de metafoor ‘human resources’ spreekt men over mensen als grondstoffen. Men kan dus, naar analogie met grondstoffen en energie, mensen beschouwen als hernieuwbare grondstoffen. Niet in de betekenis dat men je medewerkers vernieuwt of vervangt, maar wel in een circulaire betekenis. Je hergebruikt je mensen nadat ze uit een bepaalde rol gegroeid zijn in een andere rol. Op die manier kan je de inzetbaarheid van je mensen verhogen en ga je lichamelijke en geestelijke vermoeidheid en burn-out tegen. Ikigai kan het eenvoudige framework zijn van waaruit je een bezielend HR-beleid kan starten.
“Alles stroomt en niets is blijvend. Je kan je voet geen tweemaal in dezelfde rivier plaatsen.” Dit aforisme van de voor-socratische filosoof Herakleitos is een universele waarheid. De wereld en jij zijn voortdurend in beweging. Je mag dan ook niet verwachten dat je eigen wensen, voorstellingen en verwachtingen dezelfde blijven. Je ikigai beweegt ook.
De dingen die we vandaag doen, kunnen morgen niet meer nodig zijn, maar we kunnen ze evenzeer beu worden. Wendbaarheid en flexibiliteit is cruciaal in een veranderende wereld. Soms zal je je moeten heroriënteren, soms wil je het zelf. Ook bedrijven evolueren mee door de veranderende markten. Toch is er stabiliteit in de verandering. Net zoals de rivierbedding in Herakleitos’ metafoor waardoor het veranderende water steeds stroomt, blijf je in de kern dezelfde. Als je steeds de vier hoeken van je ikigai kompas duidelijk in het oog houdt, kan je vlot door een boeiend carrièrepad navigeren.
Is er een ikigai van bedrijven? Zeker. En het zijn allicht de duurzame bedrijven die deze ikigai gevonden hebben en steeds hernieuwen.
De Amerikanen Michael Porter en Mark Kramer hebben dit met hun begrip ‘shared value creation’ omschreven. Bedrijven kunnen vanuit hun core competenties maatschappelijke en milieuproblemen oplossen. Ze doen dit vanuit een businesscase die schaalbaar is. Wanneer ze dit met gemotiveerde medewerkers kunnen doen, zijn ze niet te stoppen. Porter en Kramer noemen dit ‘shared value creation’. Ik noem het ikigai voor bedrijven.
"Ze weten de juiste mensen en partners rond zich te verzamelen want ikigai werkt aanstekelijk."
Ik zie veel ondernemers in start-ups, scale-ups en gevestigde (familie)bedrijven met als missie om de dingen die de wereld echt nodig heeft, te doen vanuit een businesscase. Ze zijn er goed in en ze doen het met passie. Ze creëren winst en waarde. Ze zijn in balans en hun bedrijven zijn succesvol. Ze weten de juiste mensen en partners rond zich te verzamelen want ikigai werkt aanstekelijk.
De ‘triple bottom line’ (planet, people, profit) ging over winst maken zonder de milieu- en sociale kosten te externaliseren. De ‘bottom’ line, de som onder de lijn, was het resultaat van een berekening van opbrengst en ALLE kosten. Dat is correct, maar je kan het model minder defensief maken door het verder open te trekken. Planet en people zijn geen kostenfactor meer, ze leiden tot waarde en winst, samengevat: welvaart.
Dat is de uitdaging van duurzaam ondernemen voor bedrijven en daartoe bijdragen op je eigen manier is een perfecte persoonlijke ikigai. Ga jij de uitdaging aan?