BTW-verlaging elektriciteit: niet optimaal maar wel efficiënt

Stijgende energieprijzen zijn voor heel wat gezinnen een harde noot om te kraken. Het zet politici onder druk om maatregelen te nemen die de energiefactuur meer betaalbaar maken. Zo kan worden vermeden dat deze energiecrisis ook een (te groot) sociaal debacle wordt. Verschillende voorstellen liggen op tafel, maar een ideale optie bestaat niet. Dat is evenmin een verlaging van de btw op elektriciteit en gas. Toch heeft deze maatregel een aantal voordelen.

Onmiddellijk effect

De btw-verlaging werkt onmiddellijk door in de prijs die gezinnen betalen voor hun elektriciteit en gas. Een verlaging van 21 naar 6% scheelt ongeveer 100 euro bij een verbruik van 1.000 euro op jaarbasis. Het uiteindelijke voordeel per gezin zal afhangen van verbruik, gezinssamenstelling en type contract (vast of variabel). Dat deze maatregel tot gevolg heeft dat de spilindex minder vlug zal worden overschreden, doet nu weinig ter zake. Waarom zou de index ‘vlugger’ moeten stijgen indien de gezinnen een korting krijgen op hun energiefactuur? De index dient om de koopkracht te vrijwaren en de btw-verlaging verhoogt die op korte termijn. Het is nu dat het pijn doet.

Complexiteit vermijden

Het feit dat ook rijke gezinnen de korting op de factuur genieten, is een valabel tegenargument en bepleit meer gerichte maatregelen. Men zou, bijvoorbeeld, met energiecheques kunnen werken, eventueel gemoduleerd naar gezinsinkomen. Het nadeel van deze maatregel is de administratieve complexiteit. Zijn er bovendien nog niet genoeg soorten ‘cheques’ in omloop? De idee om cheques te vervangen door een vrij te besteden bedrag per gezin of per persoon heeft dan weer als nadeel dat de maatregel riskeert haar sociaal doel te missen. Ervaring vanuit het werkveld leert dat het geld in dat geval voor andere doeleinden dreigt gebruikt te worden (bijv. luxegoederen).

Lange termijn

Het argument dat de klimaattransitie vraagt om een hoge energieprijs houdt uiteraard ook steek. Maar, is de prijs van energie het voorbije jaar nog niet genoeg gestegen? De snelheid van de prijsstijging overtreft ruimschoots het aanpassingsvermogen en de beschikbaarheid van alternatieven. De prikkels om te investeren in energiebesparende maatregelen werken over een langere termijn en veel gezinnen ontbreekt het momenteel aan de middelen om die investeringen te doen. Dit brengt ons bij de nood aan een veel ruimer en flankerend beleid over de langere termijn. De energiebevoorrading van de toekomst is niet gebaat met taboes. Dit is een verhaal van ‘en-en-en’, zowel langs de vraag- als aanbodzijde. Ook de geopolitieke aspecten moeten op tafel komen.

De verlaging van de btw op elektriciteit werkt als een beperkte indexsprong. Daardoor wordt ook de pijn voor het bedrijfsleven lichtjes verzacht.

Collectieve verarming

Een laatste punt gaat over de verdeling van de lasten. Een btw-verlaging weegt op de begroting. We moeten beseffen dat hogere energieprijzen leiden tot een collectieve verarming. De duurdere energie die we invoeren, is een welvaartslek naar het buitenland. Of we nu werken met een btw-verlaging, energiecheques of iets anders, finaal zal iemand de factuur betalen. De verdeling van de lasten tussen de overheid, de gezinnen en de bedrijven moet goed worden overwogen.

We horen in dat verband vandaag heel weinig over de factuur van 15 miljard (en meer) die private bedrijven in de periode 2021-2022-2023 in de bus krijgen geschoven middels de automatische loonindex. De verlaging van de btw op elektriciteit werkt als een beperkte indexsprong. Daardoor wordt ook de pijn voor het bedrijfsleven lichtjes verzacht. Ook dat is meegenomen, want de lessen van de jaren zeventig en tachtig leren dat de lasten niet eenzijdig mogen worden verdeeld. Wanneer men de concurrentiekracht van het bedrijfsleven uit het oog verliest, dan is dat eveneens nefast voor de werkgelegenheid, de koopkracht en de begroting.