De bleke man van Europa

Nu centrale banken zich terugtrekken uit de obligatiemarkt, zullen overheden veel meer hun best moeten doen om hun schuldpapier te slijten aan private investeerders. Sommige landen zullen bovenop een hogere marktrente ook nog eens een hogere risicopremie moeten betalen. Het is nog niet te laat maar met de bleke figuur die we momenteel slagen, is de kans groot dat België tot dat kransje probleemlanden gaat behoren.

Om de inflatie een halt toe te roepen, zien centrale banken zich gedwongen tot een normalisering van het monetaire beleid. Dat betekent niet alleen renteverhogingen maar ook minder interventies in de financiële markten. De kwantitatieve versoepeling in combinatie met de steunaankopen tijdens de coronacrisis hebben de balans van de ECB doen opzwellen tot meer dan 5.000 miljard euro. Een deel van de lucht zal daaruit ontsnappen wanneer de centrale bank haar steunaankopen in de markt van overheidsobligaties volgend jaar systematisch zal afbouwen (ECB-persconferentie 15/12/2022).

Leren fietsen

Deze ommezwaai komt op een moment waarop overheden meer schulden maken om de gevolgen van de energieschok op te vangen. In de eurozone zou de uitgifte van schuldtitels stijgen van 1.100 miljard euro in 2022 naar 1.300 miljard in 2023. Dit jaar kochten private investeerders amper voor 200 miljard aan schuldpapier van eurolanden. Volgend jaar worden ze geacht dat bedrag te verdubbelen.

Voor sommige overheden zal het aanvoelen alsof ze voor de eerste keer zonder steunwielen op een fiets rijden.

De ECB weet dat ze voorzichtig te werk moet gaan. Voor sommige overheden zal het aanvoelen alsof ze voor de eerste keer zonder steunwielen op een fiets rijden. Een nieuwe eurocrisis met accidenten hangt in de lucht. Het grootste zorgenkind is Italië dat heel snel op haar bek dreigt te gaan wanneer de ECB haar handen te bruusk terugtrekt. Het zal de rente ongetwijfeld de hoogte in jagen. Op haar 10jarige staatsschuld betaalt Italië nu reeds 2 volle procentpunten extra rente ten opzichte van Duitsland.

Bibbergeld

Dat renteverschil kan men omschrijven als bibbergeld en hangt af van het begrotingstekort, de omvang van de staatsschuld, de hoogte van de belastingen, de stabiliteit van het politieke bestel, de datum van de volgende verkiezingen en de peilingen daaromtrent… De risicopremie verraadt de totaalinschatting van de markt.

Wat dat betreft, ziet de situatie er voor België nog altijd rooskleurig uit. Onze risicopremie ten opzichte van de Duitse 10jaarsrente bedraagt iets meer dan 50 basispunten. Daarmee staan we nog altijd onder de mensen. Maar, zoals aangegeven, de echte test komt binnenkort. Met een staatsschuld van 110% van het bbp en een hardnekkig hoog begrotingstekort, staan alle knipperlichten op rood.

Tekort is structureel

Opvallend, niet de energiesteun aan gezinnen en bedrijven drijft dat begrotingstekort. Die maatregelen belopen slechts 4,3 miljard of 0,8% van het bbp. Het overgrote deel van het tekort is structureel en heeft onder meer te maken met stijgende vergrijzingskosten. Gevolg, ook wanneer we ons begrotingstekort corrigeren voor conjuncturele factoren bedraagt het in 2022 nog altijd 5,6%. De Europese Commissie verwacht daarom niet meteen beterschap. Bij ongewijzigd beleid zou ons land in 2023 en 2024 het hoogste begrotingstekort van de eurozone laten optekenen. Daarmee zijn we de bleke man van Europa geworden.

Structurele tekorten verdwijnen enkel door een coherent pakket aan structurele maatregelen.

Want, zelfs met een hogere economische groei zal het tekort niet verdwijnen. Structurele tekorten verdwijnen enkel door een coherent pakket aan structurele maatregelen. Dat vergt politici die niet in hokjes denken maar bereid zijn om over partijgrenzen heen en meerdere legislaturen te kijken. Een fiscale hervorming die werken lonend maakt, heeft weinig zin zonder beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd. Dat laatste heeft weinig zin indien men het langdurig ziekzijn niet indijkt. Dat laatste vergt dan weer dat men het pensioenstelsel hervormt en aantrekkelijker maakt… enzoverder.

Urgentiebesef

De ‘WhatsApp’-perikelen van de voorbije dagen beloven weinig goeds. Misschien gaat de storm straks liggen wanneer er een mediagenieke bliksemafleider komt? Of misschien moet de premier toch aftreden en komen er snel nieuwe verkiezingen? Of komt er een noodregering omdat de financiële markten het welletjes vinden? Want ook in het buitenland zijn de perikelen van de voorbije dagen niet onopgemerkt voorbijgegaan.

Wat er ook van zij: om de bleke man van Europa definitief meer kleur te geven, is er nood aan grondige hervormingen en een perspectief op lange termijn. Hoelang nog vooraleer dit urgentiebesef doordringt, politiek Brussel het over een andere boeg gooit en met een totaalpakket aan hervormingen op de proppen komt?